Η πιο φιλόδοξη βιβλιοθήκη της Φινλανδίας έχει μια σπουδαία αποστολή, λέει ο Τόμι Λάιτιο (Tommi Laitio) από το Ελσίνκι: Είναι ένα είδος μνημείου για το σκανδιναβικό μοντέλο της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά.
Μπορεί κάποιος να πει, «Ναι, φυσικά, λατρεύω τις βιβλιοθήκες». Και εμείς το ίδιο. Αλλά σίγουρα κανείς δεν αγαπά πιο πολύ τις βιβλιοθήκες από τους Φινλανδούς.
Σε μια χώρα που διαθέτει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αλφαβητισμού στον κόσμο, η «άφιξη» της νέας κεντρικής βιβλιοθήκης στο Ελσίνκι πέρυσι ήταν μία πρωτοφανής εμπειρία δεσμού ανάμεσα στους πολίτες της χώρας. Ο χώρος της βιβλιοθήκης αξίας 98 εκατομμυρίων ευρώ, της οποίας το άνοιγμα τον Δεκέμβριο του 2018 σηματοδότησε τα 100 χρόνια της φινλανδικής Ανεξαρτησίας, γιορτάζεται έκτοτε ευρέως ανα τον κόσμο, ως μοντέλο επανοραματισμού των εν λόγω κρίσιμων πτυχών της κοινωνικής υποδομής. Στο συνέδριο CityLab DC αυτήν την εβδομάδα, ο Τόμι Λάιτιο (Tommi Laitio), εκτελεστικός διευθυντής πολιτισμού και αναψυχής, αναφέρθηκε, από τη δική του σκοπιά, γιατί αυτό το κτίριο είναι τόσο σημαντικό για το μέλλον της Φινλανδίας.
Η πόλη του Ελσίνκι
Σχεδιάστηκε από τη φινλανδική αρχιτεκτονική εταιρεία ALA και ονομάστηκε "Ωδή" (Oodi, "ode" στα φινλανδικά). Το τριώροφο κτίριο - η δομή του οποίου είναι από ατσάλι και γυαλί, ενώ για την κυματιστή ξύλινη προσοψή του χρησιμοποιήθηκε η ερυθρελάτη -συνδυάζει μάθηση, διασκέδαση και δημιουργία. Ωστόσο, ο Laitio δεν ξεκίνησε την ομιλία του δείχνοντας στιγμιότυπα από τους κομψούς εσωτερικούς χώρους του κτιρίου, αλλά με μια απογοητευτική εικόνα από τον βίαιο εμφύλιο πόλεμο του 1918, που σκότωσε 36.000 ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους χάθηκαν σε στρατόπεδα κρατουμένων.
«Μπορείς να γίνεις ο καλύτερος άνθρωπος μέσα σε αυτό το κτίριο»
«Η πρόοδος της Φινλανδίας από μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης σε μία από τις πιο ευημερούσες, δεν ήταν τυχαίο. Βασίζεται στην ιδέα ότι όταν υπάρχουν τόσο λίγοι - μόνο 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι - ο καθένας πρέπει να ανταποκριθεί πλήρως στις δυνατότητές του», ανέφερε ο Τόμι Λάιτιο (Tommi Laitio), εκτελεστικός διευθυντής πολιτισμού και αναψυχής του Ελσίνκι.
Και πρόσθεσε: «Η κοινωνία μας εξαρτάται ουσιαστικά από το ότι οι άνθρωποι μπορούν να εμπιστεύονται την καλοσύνη των ξένων».
Η πόλη του Ελσίνκι
Αυτή η πεποίθηση συνέβαλε στην υποστήριξη της έμφασης της σύγχρονης Φινλανδίας στην εκπαίδευση και την παιδεία: κάθε Φινλανδός δανείζεται περισσότερα από 15 βιβλία το χρόνο από τη βιβλιοθήκη (10 περισσότερα από τον μέσο Αμερικανό). Ωστόσο, οι κοινωνικές υπηρεσίες δεν θωράκισαν τους κατοίκους της μεγαλύτερης πόλης της Φινλανδίας απέναντι στις ανησυχίες του 21ου αιώνα για την κλιματική αλλαγή, τους μετανάστες, την επανάσταση στη τεχνολογία και τις άλλες δυνάμεις που τροφοδοτούν τα ευάλωτα λαϊκά κινήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η βιβλιοθήκη, Oodi,προϊόν μιας δεκαετούς δημόσιας διαβούλευσης και διαδικασίας σχεδιασμού, σχεδιάστηκε εν μέρει για να αντισταθεί σε αυτούς τους φόβους. "Όταν οι άνθρωποι φοβούνται, εστιάζουν σε βραχυπρόθεσμες εγωιστικές λύσεις. Επίσης, αρχίζουν να αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους", δήλωσε ο Λάιτιο.
Η κεντρική βιβλιοθήκη είναι χτισμένη για να χρησιμεύει ως ένα είδος «εργοστασίου πολιτών», ένας χώρος για παλιούς και νέους κατοίκους να μαθαίνουν για τον κόσμο, την πόλη και ο ένας για τον άλλον. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από (και στο ίδιο επίπεδο με) το Φινλανδικό Κοινοβούλιο.
Ο σχεδιασμός της αντανακλά αυτή την υψηλή αποστολή. Το ισόγειο λειτουργεί σαν τόπος συνάντησης, με έναν εκθεσιακό χώρο, έναν κινηματογράφο, ένα καφέ και ένα εστιατόριο. Στον δεύτερο όροφο προσφέρονται τα τεχνικά μέσα για να μπορεί ο καθένας να τυπώσει σε εκτυπωτές, να ράψει σε ραπτομηχανές ή και να πειραματιστεί σε 3D κατασκευές. Εκτός από το Urban Lab, υπάρχουν και πολλές αίθουσες για μίνι συνεδριάσεις, φωτογραφικά στούντιο, χώροι για ηχογραφήσεις, κλπ. Προσφέρονται μαθήματα εκμάθησης γλωσσών για τους μετανάστες. Οι λάτρεις των ηλεκτρονικών παιχνιδιών αποκτούν αίθουσες υπολογιστών εξοπλισμένες με VR. Οι φίλαθλοι μπορούν ακόμη και να δανειστούν εισιτήρια για μία σεζόν για τα δημοφιλή επαγγελματικά παιχνίδια μπάσκετ του Ελσίνκι. Μόνο στο ανώτατο επίπεδο - σε έναν ανυψωμένο, γεμάτο φως χώρο, που ο Laitio αποκαλεί ως "αναγνωστικό παράδεισο" - θα βρει κανείς πραγματικούς τόμους για τους αναγνώστες, μια συλλογή 100.000 βιβλίων που έχει μεγάλη ζήτηση.
Τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό της χώρο, η βιβλιοθήκη είναι τόσο όμορφη όσο θα περίμεναν οι οπαδοί του Φινλανδικού Μοντερνισμού και έχει αποδειχθεί παράλογα δημοφιλής: Περίπου 10.000 άνθρωποι επισκέπτονται τη βιβλιοθήκη κάθε μέρα, κατά μέσο όρο (είναι ανοιχτή έως τις 10 μ.μ.),την «Ωδή» επισκέφθηκαν φέτος 3 εκατομμύρια επισκέπτες, μεγάλος αριθμός για μια πόλη των 650.000 κατοίκων, δήλωσε ο Λάιτιο. Τον πρώτο μήνα, 420.000 κάτοικοι του Ελσίνκι - σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού - επισκέφθηκαν τη βιβλιοθήκη. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να ήταν skateboarders, που ήθελαν απλώς να χρησιμοποιούν την τουαλέτα, αλλά και αυτό καλό είναι: Η βιβλιοθήκη «δεσμεύεται να είναι ανοιχτή και να υποδέχεται όλους χωρίς να κρίνει", λέει. Είναι ίσως το πιο διαφορετικό μέρος στην πόλη μας, με πολλούς τρόπους.»
Ο ενθουσιασμός και η αγάπη των Φινλανδών για τα βιβλία πηγαίνει επίσης αντίθετα στο ρεύμα και στις τάσεις που επικρατούν σε χώρες όπως την Αμερική και το Η.Β., όπου οι βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο υφίστανται περικοπές στους προϋπολογισμούς τους, μείωση των χρηστών και κλείσιμο. Σε πάρα πολλά μέρη, οι βιβλιοθήκες είναι «χώροι που πολλοί άνθρωποι εκτιμούν θεωρητικά, αλλά λίγοι τις χρησιμοποιούν στην πράξη», δήλωσε ο Laitio. Και πρόσθεσε: «Χάνουμε τις δημοκρατικές δυνατότητές τους. Οι βιβλιοθήκες έχουν αυτήν την απίστευτη υπόσχεση - ότι μπορείτε να χτίσετε το μέλλον σας εδώ. Μπορείς να γίνεις ο καλύτερος άνθρωπος σε αυτό το κτίριο. "
Ωστόσο, αυτό το είδος αφοσίωσης στην «αστική δύναμη» του δανεισμού βιβλίων κοστίζει. Εκτός από τα 100 εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν για την κατασκευή αυτού του εμβληματικού κτιρίου, η Φινλανδία ξοδεύει άλλα 35 εκατομμύρια ευρώ για τη διαχείριση του εθνικού συστήματος, ή περίπου 50 ευρώ ανά κάτοικο. Αλλά για τους Φινλανδούς όπως τον Laitio, τα χρήματα δαπανώνται πολύ καλά: «Δεν νομίζω ότι τα 50 € για την αποκατάσταση της ελπίδας των ανθρώπων να ζουν μαζί είναι μια κακή επένδυση.»
