Iako ćemo uvjek od srca pjevati čuvenu narodnu pjesmu koja za Berane kaže da „toj varoši nema mane“, moramo priznati da se, uz klimatske i ekonomske izazove i probleme, pogled na Berane mijenja. Grad veoma duge i bogate istorije, ima svoje ljepote i prednosti, ali i značajan prostor za unapređenje.
Teritorijalna tipologija Evropske unije, ukazuje na to da je Berane jedan od omanjih gradova, ali u Crnoj Gori, zemlji od oko 600 hiljada stanovnika, predstavlja jedan od većih i značajnijih centara sjevara. Nazvali ga velikim ili malim gradom, njegov značaj je neupitan za njegove stanovnike, kao i za one koji žive u okolnom ruralnom području, te koji zavise od raznih usluga ove Opštine. Transport predstavlja jednu od najznačajnijih usluga, a Opština Berane je prepoznala program URBACT IV kao priliku da taj sektor unaprijedi.
Tatjana Mališić Delević, savjetnica u Opštini Berane, radi na projektima Evropske unije, inter-regionalne i prekogranične saradnje, već dugi niz godina. Aktivnosti se tiču različitih tema, od turizma, zaštite prirode, prevencije rizika, podrške preduzetništvu i zapošljavanju, upravljanja otpadom, do smanjivanje uticaja klimatskih promjena. Projekti se sprovode kroz različite programe i fondove, a Opština Berane je učestvujući u njima otvorila i vrata transnacionalne saradnje. Pored opština Bijelo Polje i Budva, započela je uspješno sprovođenje projekta programa URBACT IV u Crnoj Gori. Razgovarali smo s gđom Mališić Delević o iskustvu sprovođenja projekta ovog programa:
T. M. Delević: Program URBACT IV je nov crnogorskim opštinama, što je i razumljivo, s obzirom da smo tek priključivanjem Crne Gore u januaru 2023. dobili šansu da učestvujemo. Ono što ga razlikuje od drugih programa u koje smo do sada bili uključeni je snažan participativni pristup. Ovo se odnosi na sve faze u projektu. Dio koji se odnosi na lokalni nivo realizacije aktivnosti, odvija se kroz rad sa Lokalnom URBACT grupom (ULG), a koju čine relevantni akteri i zainteresovane strane. U ovom dijelu se trudimo da uključimo što više zaintersovanih strana tokom cijelog procesa akcionog planiranja. Sve je ovo osmišljeno s ciljem dobijanja što boljeg Integrisanog lokalnog akcionog plana, u kojem će biti predstavljeni stvarno stanje i izazovi koje naša zajednica prepoznaje. Kroz izradu Integrisanog lokalnog akcionog plana, definisaćemo viziju našeg grada tj. kako želimo da naš grad izgleda za npr. 20 godina, kao i ciljeve i aktivnosti koje vode do njihovog ostvarenja.
NUP CG: Koju karakteristiku programa URBACT IV vidite kao veliku vrijednost?
T. M. Delević: URBACT karakteriše to što se tokom cijelog procesa uči. Svi učesnici mreže dobijaju mnogo praktičnog znanja, koja mogu da primijene kasnije npr. tokom izrade nekih budućih akcionih planova i strateških dokumenta. Tokom transnacionalnih sastanaka, imamo studijske posjete i primjere dobre prakse koje nam domaćini prezentuju. Na ovaj način razmjenjujemo naša iskustva ali i svi članovi mreže nastoje da daju preporuke i smjernice za izazove sa kojima se partneri suočavaju. Dakle, cijeli projekat je jedan proces, tokom kojeg se uključuje veliki broj građana koji zajednički kreira strategiju funkcionalnog upravljanja prostorom u smislu smanjenja razlika između urbanog i ruralnog, održivog razvoja, i prijatnih gradova.
NUP CG: Sprovođenje projekta Econnecting je započeto prošle godine, recite nam nešto o projektu?
T. M. Delević: Projekat se zove Zelene odluke građana za povezivanje teritorija, ili skraćeno Econnecting. U pitanju je mreža evropskih gradova iz devet različitih evropskih zemalja koje imaju za cilj razvoj novih strategija održive mobilnosti između urbanih i ruralnih područja, stavljajući u fokus ekološku i društvenu održivost saobraćaja. Mreža sprovodi aktivnosti držeći se principa: tzv. „30-minutna teritorija“, humanizovana i održiva mobilnost, prijatni i pristupačni gradovi, i dobra uprava.
NUP CG: Možete li nam pojasniti šta znači izraz „30-minutna teritorija“?
T. M. Delević: Da, u pitanju je koncept koji zapravo ekstenzija modela „15-minutni gradovi“ čiji je idejni tvorac Karlos Moreno, naučnik i profesor na Sorboni. Ideja je da gradove treba redizajnirati tako da na udaljenosti od 15, ili u našem slučaju 30 minuta hoda ili vožnje biciklom, ljudi mogu imati ono što im je potrebno: pristup poslu, stanovanju, hrani, zdravlju, obrazovanju, kulturi i imati slobodno vrijeme. To na primjer može značiti značajnu decentralizaciju, razvoj novih usluga za svaki od okruga, smanjenje gužve povećanjem biciklističkih staza, transformisati postojeću infrastrukturu, na primjer ili pretvoriti škole u upotrebljive prostore za loklane zajednice u večernjim satima.
NUP CG: Koliko ste odmakli u postizanju ovakvih ciljeva odnosno u realizaciji aktivnosti projekta?
T. M. Delević: Realizacija projekta je započeta u junu 2023. godine. S obzirom da će projekat trajati do kraja 2025. godine, moglo bi se reći da smo završili tek fazu Aktivacije. U ovoj fazi smo na nivou mreže (dakle svih 9 partnera), sa vodećim ekspertom na projektu, kreirali Osnovnu studiju, mapu puta i komunikacioni plan mreže. Tek nam predstoje aktivnosti poput akcionog planiranja, koje obuhvata izradu Integrisanog akcionog plana. To znači da je potrebno definisati viziju grada, izazove i strateške ciljeve, oblasti intervencije, analizirati probleme i testirati akcije.
NUP CG: Da li grad Berane dijeli slične izazove kao ostali evropski gradovi sa kojima sarađujete u okviru programa URBACT IV?
T. M. Delević: Mreža Econnecting je sastavljena od gradova koji se međusobno jako razlikuju, po teritoriji, broju stanovnika, stepenu razvijenosti i drugom. Ipak, svi se suočavaju sa problemima koji su slični a koji su nas i povezali u ovu mrežu. Mi, kao zemlja koja je u procesu pristupanja, suočavamo se sa daleko većim brojem izazova, ali učešćem u projektu mislimo da smo na dobrom putu da prepoznamo i stvorimo osnovu za buduće aktivnosti u cilju prevazilaženja ovih izazova.
Upućujemo zahvalnost gđi Delević na lijepom razgovoru, a više informacija možete pronaći na stranici projekta Econnecting.
