Stadsvernieuwing is een transformatieve aanpak die gebruik maakt van duurzame praktijken en innovatieve maatschappelijke betrokkenheid om steden nieuw leven in te blazen. Het omvat een breed spectrum aan activiteiten, van het herbestemmen van leegstaande stedelijke ruimten en het integreren van groene infrastructuur tot het revitaliseren van cultureel erfgoed en het bevorderen van sociale integratie. Cruciaal is dat er geen universele formule bestaat voor stadsvernieuwing; in plaats daarvan varieert deze aanzienlijk afhankelijk van de lokale context, de milieubehoeften en de samenwerking tussen belanghebbenden.
Dit artikel geeft een overzicht van succesvolle groene regeneratiestrategieën die zijn ontwikkeld in negen Europese steden, waarbij diverse actoren en een collectieve wil om levendige, veerkrachtige en duurzame stedelijke omgevingen te bevorderen betrokken zijn. Deze strategieën zijn een selectie van de 116 onlangs bekroonde URBACT Good Practices. Aan het einde van 2024 werden Europese steden en regio's uitgenodigd om hun oplossingen voor duurzame ontwikkeling in te dienen, die stuk voor stuk werden beoordeeld door deskundigen op hun respectieve lokale impact, mate van relevante participatieve en geïntegreerde benaderingen en potentiële overdracht naar andere Europese steden.
Wilt u een van deze goede praktijken in uw stad overnemen? Sluit u dan vóór 30 juni aan bij een van de URBACT transfer networks.
Lees verder voor een samenvatting van elke praktijk, samen met een aantal tips voor groen herstel in jouw stad.
Buurten opnieuw vormgegeven door restauratie
Stedelijke buurten worden vaak geconfronteerd met uitdagingen als sociale uitsluiting, economische achteruitgang en milieuvervuiling. Hieronder staan twee voorbeelden van verschillende maar complementaire benaderingen van stadsvernieuwing die duurzaamheid en revitalisering van de gemeenschap voorstaan.
#1 - Gent (BE)
Urban Renewal Programmes for Neighbourhoods (stadsvernieuwingsprogramma's voor buurten) richt zich op achterstandswijken en integreert woningverbetering, milieuduurzaamheid en gemeenschapsbetrokkenheid. Het initiatief loopt al meer dan tien jaar en omvat ongeveer 25 verschillende buurtprojecten waarbij meer dan 10 000 bewoners direct betrokken zijn.
Het model van Gent laat een geïntegreerde aanpak zien, met de nadruk op duurzaamheid op de lange termijn en inclusieve stadsvernieuwing. Door prioriteit te geven aan groene infrastructuur heeft de stad nieuwe parken, stadstuinen en voetgangerszones gecreëerd, waardoor de afhankelijkheid van de auto in de doelgebieden met 30% is afgenomen. Samenwerkingsworkshops hebben ervoor gezorgd dat de stem van de gemeenschap richting geeft aan de besluitvorming, waardoor de sociale cohesie en de lokale betrokkenheid zijn verbeterd. Op economisch gebied heeft het initiatief banen gecreëerd via lokale werkgelegenheidsprogramma's en de waarde van onroerend goed verbeterd.
#2 - Düsseldorf (DE)
Reinventing the Fringe richt zich op het revitaliseren van perifere stedelijke gebieden die traditioneel worden verwaarloosd in strategieën voor stedelijke ontwikkeling. Deze praktijk benadrukt een effectieve strategie voor het aanpakken van stedelijke wildgroei en het verbeteren van zowel economische vitaliteit als ecologische duurzaamheid.
Door ongeveer 30 hectare ongebruikte ruimte terug te winnen, introduceerde Düsseldorf innovatieve gemengde ontwikkelingen met commerciële knooppunten, betaalbare woningen en culturele podia. De connectiviteit is aanzienlijk verbeterd: het gebruik van het openbaar vervoer is in de gerevitaliseerde gebieden met 25% toegenomen.
Ecologische duurzaamheid is een centraal onderdeel, met de creatie van groene corridors en duurzame mobiliteitsinfrastructuur die de lokale emissies met 20% verminderde. De uitgebreide participatie van belanghebbenden in Düsseldorf, waaronder lokale bedrijven en bewoners, zorgt ervoor dat de regeneratie nauw aansluit bij de aspiraties van de gemeenschap.
Wat is de takeaway voor jouw stad?
Steden kunnen inspiratie putten uit de vergelijkende praktijken van Gent en Düsseldorf door prioriteit te geven aan geïntegreerde, gegevensgestuurde benaderingen van regeneratie en te focussen op ecologische duurzaamheid om complexe stedelijke uitdagingen aan te pakken.
 Stedelijke vernieuwing, Gent |  De Fringe opnieuw uitgevonden, Düsseldorf |
Collectief eigenaarschap van groene regeneratie
Een belangrijke uitdaging voor stadsvernieuwing is het waarborgen van echte gemeenschapsparticipatie en -eigenaarschap bij het creëren van groene ruimten en duurzame stedelijke omgevingen. De volgende vier URBACT Goede Praktijken bieden oplossingen voor deze uitdaging, met een verscheidenheid aan lokale resultaten.
#3 - Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BE)
Het Brussels Canal Open Space Plan revitaliseert stedelijke ruimten langs het kanaal, dat voorheen werd gekenmerkt door industrieel verval en ruimtelijke fragmentatie. Dit initiatief laat zien hoe inclusieve gemeenschapsparticipatie vorm kan geven aan duurzame, veerkrachtige stadslandschappen.
Door middel van uitgebreide openbare raadplegingen en co-designprocessen waarbij meer dan 5 000 buurtbewoners betrokken waren, heeft de stad gemeenschappen opnieuw met elkaar verbonden, de ecologische connectiviteit verbeterd en openbare voorzieningen verbeterd. Het plan heeft geleid tot de aanleg van verschillende nieuwe parken en groene corridors, die meer dan 15 hectare beslaan en de biodiversiteit en recreatiemogelijkheden aanzienlijk hebben verbeterd.
Deze interventies hebben ook de lokale luchtkwaliteit verbeterd en stedelijke hitte-eilanden verminderd door de groene dekking in de doelwijken met bijna 20% te vergroten.
#4 - Rouen (FR)
Het Participatory Urban Park Project implementeerde een participatieve aanpak om stadsparken te ontwikkelen die voldoen aan de specifieke behoeften en wensen van de gemeenschap. Door lokale inzichten te integreren heeft Rouen ervoor gezorgd dat deze parken levendige en duurzame gemeenschapsvoorzieningen blijven.
Meer dan 2 500 bewoners namen actief deel aan workshops en enquêtes, waardoor ze direct invloed konden uitoefenen op het ontwerp van het park, de voorzieningen en de beheerpraktijken.
Dit samenwerkingsproces resulteerde in de aanleg van toegankelijke, multifunctionele groene ruimten die de lokale groene dekking en biodiversiteit aanzienlijk vergrootten. Naast de ecologische voordelen bevorderde het participatieve model de sociale cohesie en stimuleerde het een sterk gevoel van lokaal eigenaarschap en trots.
#5 - Fót (HU)
Fót pakte het gebrek aan openbare groene ruimten van goede kwaliteit aan via een op de gemeenschap gericht regeneratieproject. Het project richtte zich op het transformeren van voorheen onderbenutte gebieden in levendige parken en recreatieruimten. Er werd nauw samengewerkt met lokale gemeenschapsgroepen en meer dan 1000 bewoners werden betrokken bij het ontwerpen en onderhouden van deze ruimten.
Het resultaat was de revitalisatie van ongeveer 10 hectare in inclusieve groene gebieden met diverse recreatieve faciliteiten. Deze aanpak vergrootte de lokale biodiversiteit, verbeterde de resultaten op het gebied van volksgezondheid en versterkte de gemeenschapsbanden, en demonstreerde effectieve strategieën voor het regenereren van kleinere stedelijke contexten met actieve inzet van burgers.
#6 - Ostrów Wielkopolski (PL)
Het Green and Blue City Transformation-initiatief integreert ecologische en gemeenschapsgerichte benaderingen voor stadsvernieuwing. De stad revitaliseerde haar stedelijk waterbeheer door de ontwikkeling van groene infrastructuur, regentuinen en opvangvijvers voor regenwater, waardoor lokale overstromingen met 40% werden teruggedrongen. Uitgebreide betrokkenheid van de gemeenschap, waaronder onderwijsprogramma's en participatieve budgettering, zorgde ervoor dat het project de prioriteiten van de bewoners weerspiegelde.
Door ecologische verbetering te combineren met actieve gemeenschapsbetrokkenheid heeft Ostrów Wielkopolski de kwaliteit van het stadsleven verbeterd, duurzaam waterbeheer bevorderd en een herhaalbaar model voor geïntegreerde stadsvernieuwing gecreëerd.
Wat is de takeaway voor jouw stad?
Elke praktijk in dit deel onderstreept de waarde van contextspecifieke, inclusieve benaderingen die prioriteit geven aan lokale behoeften en gemeenschapsparticipatie. Brussel benadrukt inclusieve ruimtelijke integratie, Rouen belicht voortdurend participatief ontwerp, Fót toont de effectiviteit van kleinschalige lokale ingrepen en Ostrów Wielkopolski is een voorbeeld van de integratie van technische ecologische oplossingen met actieve gemeenschapsparticipatie. Steden kunnen inspiratie putten uit deze verschillende maar complementaire benaderingen om met succes groene stadsvernieuwing te stimuleren.
 Open ruimte, Brussel |  Participatief stadsparkproject, Rouen |  Groene ruimten voor vrije tijd en gemeenschap, Fót |  Groene en blauwe stadstransformatie, Ostrów |
Steden opnieuw uitvinden met burgers
Stedelijke gebieden hebben vaak te kampen met verlaten of onderbenutte ruimten, waar innovatieve, door burgers gestuurde regeneratieoplossingen nodig zijn om de vitaliteit en verbondenheid met de gemeenschap te herstellen.
#7 - Igualada (ES)
Igualada pakte het probleem van verlaten industriegebieden aan door meer dan 1200 lokale burgers te betrekken bij de participatieve transformatie van verlaten gebieden. Samen met de lokale bevolking revitaliseerde de stad verwaarloosde gebieden tot dynamische gemeenschapshubs, waaronder parken en culturele podia, waardoor het aantal verlaten stedelijke gebieden met 30% afnam.
Het proces bevorderde sterkere gemeenschapsbanden en verbeterde de lokale economische activiteit, wat de lokale identiteit versterkte en de kwaliteit van leven werd verbeterd. Igualada's praktijk legt de nadruk op effectieve betrokkenheid van burgers bij het terugwinnen van stedelijke ruimten met respect voor historisch en cultureel erfgoed.
#8 - Trnava (SK)
Bij het Public Space Revival-project werden meer dan 3000 inwoners actief betrokken om verwaarloosde openbare ruimten te herstellen met behulp van participatieve planningsmethoden. De stad revitaliseerde pleinen, parken en voetgangerszones, waardoor de stedelijke esthetiek aanzienlijk verbeterde en de voetgangersactiviteit met meer dan 50% toenam.
Lokale bedrijven profiteerden economisch van het toegenomen voetgangersverkeer, waardoor de algehele economische veerkracht van de stad werd versterkt. De aanpak van Trnava laat zien hoe duurzame betrokkenheid van de gemeenschap kan leiden tot economisch en sociaal levendige stedelijke ruimten.
#9 - Flöha (DE)
Flöha heeft een historisch belangrijke maar in onbruik geraakte textielfabriek nieuw leven ingeblazen via een adaptieve hergebruikbenadering genaamd. Meer dan 2000 bewoners namen deel aan het herontwerpen van de 25 000 vierkante meter grote ruimte en veranderden het in een geïntegreerd cultureel, educatief en recreatief centrum.
Deze uitgebreide betrokkenheid van burgers heeft de lokale werkgelegenheid aanzienlijk verbeterd, de burgertrots aangewakkerd en de economische revitalisatie gestimuleerd. Flöha's praktijk illustreert de krachtige impact van het combineren van erfgoedbehoud met moderne gemeenschapsgedreven ontwikkeling.
Wat is de takeaway voor jouw stad?
Steden kunnen gebruik maken van de effectieve burgerinitiatieven van Igualada om industriële ruimten te renoveren, van de participatieve revitalisering van openbare ruimten in Trnava waardoor de lokale economie wordt versterkt, en van de strategieën van Flöha voor adaptief hergebruik waardoor cultureel erfgoed behouden blijft. Deze voorbeelden illustreren hoe burgerparticipatie kan leiden tot zinvolle, economisch duurzame en cultureel gevoelige stadsvernieuwing.
 Skatepark in Igualada |  Project Revival Openbare Ruimte, Trnava |  Herfabricage, Flöha |
De regeneratie voorbij
Gezamenlijk illustreren de negen hierboven beschreven praktijken het transformatieve potentieel van groene stadsvernieuwingsstrategieën die specifiek zijn afgestemd op de lokale context. Cruciaal is dat voor succesvolle regeneratie oprechte betrokkenheid van de gemeenschap, contextgevoelige interventies en gezamenlijke planningsprocessen vereist.
Of ze zich nu richten op erfgoedgevoelig hergebruik zoals in Flöha, burgergestuurde ruimtelijke vernieuwing in Trnava, inclusieve groene transformaties in Brussel of ecologische infrastructuurontwikkeling in Ostrów Wielkopolski, elke stad biedt aanpasbare kaders die andere steden kunnen aanpassen aan hun specifieke ecologische, sociale en economische context. Door te focussen op samenwerking tussen belanghebbenden en lokaal aangepaste interventies wordt een zinvolle en duurzame stedelijke transformatie gegarandeerd.
Ontdek meer voorbeelden en laat je inspireren door de 116 URBACT Good Practices die betrekking hebben op diverse stedelijke uitdagingen zoals klimaatactie, energie-efficiëntie, mobiliteit en sociale inclusie. Elke geselecteerde praktijk onderging een strenge evaluatie door een expert die de lokale impact, participatieve aanpak, integratie en het potentieel voor overdracht naar andere Europese steden beoordeelde.
Geschreven door Andreea Toma
