Τα τελευταία χρόνια, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης των αγορών, η σήμανση των γεωργικών προϊόντων αφορά όλο και μεγαλύτερο εύρος προϊόντων, παραγωγών και δικτύων πωλήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα προϊόντα που φέρουν την σήμανση ΠΟΠ (Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης) και ΠΓΕ (Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης). Τα προϊόντα αυτά κερδίζουν συνεχώς έδαφος στις αντίστοιχες αγορές, ανεβαίνουν συνεχώς στην αξιολόγηση των καταναλωτών και καταγράφουν σημαντικά κέρδη για τους παραγωγούς τους.
Για το σκοπό αυτό, από τη δεκαετία του 1990 τα περιφερειακά εδραιωμένα προϊόντα υποστηρίζονται από τα ποιοτικά προγράμματα πολιτικής της ΕΕ για τις ονομασίες προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, προκειμένου να διατηρηθεί η γαστρονομική ποικιλομορφία, ένα αναπόσπαστο μέρος της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτές οι σημάνσεις παρέχουν μέτρα που βοηθούν τους παραγωγούς να στηριχθούν στη φήμη υψηλής ποιότητας των εγχώριων προϊόντων και να προωθήσουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, προκειμένου να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα, η κερδοφορία, η ποικιλομορφία, η ανάπτυξη και η εξέλιξη στις αγροτικές περιοχές όπου παράγονται και να προστατευθούν οι τοπικές γνώσεις, οι δεξιότητες και οι θέσεις εργασίας.
Το σήμα ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) προσδιορίζει ένα προϊόν που προέρχεται από έναν συγκεκριμένο τόπο, περιφέρεια ή χώρα, η ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά του οποίου οφείλονται ουσιαστικά ή αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό περιβάλλον με τους εγγενείς φυσικούς παράγοντες (πρώτες ύλες, περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, τοποθεσία) και τους ανθρώπινους παράγοντες (παραδοσιακή και βιοτεχνική παραγωγή) και τα στάδια παραγωγής, μεταποίησης και επεξεργασίας του οποίου λαμβάνουν χώρα όλα στην καθορισμένη γεωγραφική περιοχή, τηρώντας αυστηρούς κανόνες παραγωγής που καθορίζονται από τις διαδικαστικές οδηγίες παραγωγής.
Επιπλέον, το σήμα ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) υποδηλώνει ένα προϊόν που προέρχεται από συγκεκριμένο τόπο, περιφέρεια ή χώρα, του οποίου η δεδομένη ποιότητα, η φήμη ή άλλα χαρακτηριστικά οφείλονται ουσιαστικά στη γεωγραφική του προέλευση και του οποίου τουλάχιστον ένα από τα στάδια παραγωγής πραγματοποιείται στην καθορισμένη γεωγραφική περιοχή.
Η αγροδιατροφική αλυσίδα αξίας "από το αγρόκτημα στο πιάτο" περιλαμβάνει όλες τις αγροτικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, από τις εισροές στη γεωργική παραγωγή έως τη γαστρονομία και την κατανάλωση τροφίμων και ποτών. Ο ρόλος του Ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα είναι κομβικός λόγω: α) της ισχυρής παρουσίας της παραγωγής τροφίμων στην εγχώρια οικονομία, β) της σύνδεσης της Ελληνικής διατροφής με την υγιεινή και θρεπτική Μεσογειακή διατροφή, γ) των πλούσιων εδαφολογικών συνθηκών και των ευνοϊκών κλιματικών χαρακτηριστικών, δ) της ισχυρής παρουσίας επιτυχημένων επιχειρήσεων τροφίμων, ε) του υψηλού επιπέδου ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων και στ) του εξαγωγικού προσανατολισμού των εγχώριων αγροτικών και μεταποιημένων προϊόντων διατροφής.
Ποια είναι η θέση της Λάρισας μέσα σε αυτές τις εξελίξεις;
Η Λάρισα είναι η μεγαλύτερη πόλη της κεντρικής Ελλάδας και η πρωτεύουσα της Περιφέρειας της Θεσσαλίας. Βρίσκεται στις μεγαλύτερες πεδιάδες στο κέντρο της χώρας, είναι εύκολα προσβάσιμος οδικώς και σιδηροδρομικώς συγκοινωνιακός κόμβος. Αποτελεί σημαντικό επίκεντρο για την οικονομία, τις υπηρεσίες, την εκπαίδευση, τη διοίκηση, τον πολιτισμό και το εμπόριο, με σημαντική αγροτική ενδοχώρα. Ο κύριος προσανατολισμός της οικονομίας της είναι ο τομέας των υπηρεσιών, αλλά επίσης συνδέεται και με τον αγροτικό τομέα, δεδομένου ότι στην ευρύτερη περιοχή εμφανίζονται αγροδιατροφικές βιομηχανίες.
Η ευρύτερη περιοχή (Περιφέρεια Θεσσαλίας) θεωρείται η καρδιά της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής στη χώρα μας και διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή τέτοιων προϊόντων που εξάγονται στη διεθνή αγορά. Γνωστά παραδείγματα Θεσσαλικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ είναι η ΦΕΤΑ, το Κασέρι, το Μανούρι, το Γαλοτύρι, ο Μπάτζος Θεσσαλίας, η Γραβιέρα Αγράφων Καρδίτσας, το Αρνί και Κατσίκι Ελασσόνας , το Φιρίκι Πηλίου και τα Μήλα Ζαγοράς, τα Κονσερβοποιημένα Μαγγέλια (ελιές), η Ραψάνη Λάρισας, ο Αγχίαλος Μαγνησίας, το Μεσενικόλα Καρδίτσας, το Τσίπουρο Τυρνάβου (οίνοι ΠΟΠ) και τα κρασιά από τον Τύρναβο, την Ελασσόνα, τα Μετέωρα, τα Τρίκαλα, τη Μαγνησία, την Καρδίτσα (οίνοι ΠΓΕ).
Με βάση τα παραπάνω, οι προτεραιότητες της Λάρισας, όπως αυτές εκφράζονται μέσω του έργου Food Corridors, είναι, μεταξύ άλλων:
- Η Ενθάρρυνση της καινοτομίας στον αγροτικό τομέα, στην παραγωγή, στο εμπόριο και στη μεταποίηση.
- Η Ενίσχυση της καλής ποιότητας παραγωγής, με την ενθάρρυνση της πιστοποίησης και της σήμανσης των τοπικών προϊόντων
- Να βοηθήσουν τις τοπικές επιχειρήσεις να διευρύνουν το μερίδιο αγοράς τους. Στην κατεύθυνση αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι τα τοπικά προϊόντα ή τα προϊόντα προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης και προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΟΠ και ΠΓΕ) αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσπάθειας για τη δημιουργία ισχυρής τοπικής ταυτότητας, καθώς διάφορα Ελληνικά αγροδιατροφικά προϊόντα είναι πλέον αναγνωρίσιμα, επώνυμα και άρρηκτα συνδεδεμένα με τις εξαγωγές, τον τουρισμό και τον εγχώριο πολιτισμό.
- Συνεργασία με άλλους δημόσιους οργανισμούς (Εμπορικό Επιμελητήριο, κοντινοί Δήμοι, Περιφέρεια Θεσσαλίας κ.ά.) σε θέματα αγροτικής βάσης και στην ενθάρρυνση των συνεταιριστικών κινήσεων.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η τοπική δημόσια διοίκηση έχει αναπτύξει ποικίλες πρωτοβουλίες με στόχο την υποστήριξη της αυθεντικότητας και της πιστοποίησης, την ενίσχυση της επωνυμίας των τοπικών προϊόντων και κυρίως τη συστηματική, επίμονη και πιο οργανωμένη προώθησή τους στη διεθνή αγορά. Το καλάθι των Θεσσαλικών προϊόντων διαμορφώθηκε το 2011 και αποτελείται από τα προϊόντα και τις πολιτικές που επιδιώκουν την αναδιάρθρωση της αγροτικής οικονομίας και οδηγούν σε βιώσιμη ανάπτυξη και προώθηση των τοπικών προϊόντων στο εξωτερικό. Ο κύριος σκοπός της πρωτοβουλίας ήταν η χρηματοδότηση υπηρεσιών και υποδομών που αφορούν την τυποποίηση, την πιστοποίηση, την εμπορία και την εξαγωγή αγροτικών προϊόντων.
Επιπλέον, το Πρωτόκολλο Ποιότητας και Προέλευσης Θεσσαλικών Προϊόντων (ΘΕΣΣΑΓΡΟ) είναι σε ισχύ από το 2013, με κύριο στόχο την προώθηση της αναγνώρισης των ποιοτικών Θεσσαλικών προϊόντων στις αγορές εντός και εκτός της χώρας, προσφέροντας σε όλες τις επιχειρήσεις τη δυνατότητα ανάπτυξης και πιστοποίησης των Θεσσαλικών προϊόντων τους στην αγροτική παραγωγή, προκειμένου να τα ενισχύσουν με σημάνσεις και να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία τους, με γενικότερο στόχο να επιτύχουν την ηγετική τους θέση στις αγορές και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Κοινό χαρακτηριστικό των προϊόντων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής είναι ότι παράγονται εντός του γεωγραφικού χώρου της Θεσσαλίας και ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του Πρωτοκόλλου.
Επιπρόσθετα, η Περιφέρεια Θεσσαλίας συμμετέχει από το 2017 στην Ένωση των Ενώσεων Ευρωπαϊκών Περιφερειών για τα Προϊόντα Προέλευσης (AREPO) (2017), η οποία είναι ένα δίκτυο περιφερειών και ενώσεων παραγωγών που ασχολείται με τα προϊόντα προέλευσης και τα ποιοτικά συστήματα της ΕΕ. Η AREPO ιδρύθηκε το 2004 στο Μπορντό από 16 Περιφέρειες από έξι Ευρωπαϊκές χώρες. Τώρα εκπροσωπεί 33 Περιφέρειες από 8 διαφορετικά κράτη μέλη και πάνω από 700 ενώσεις παραγωγών για πάνω από το 50% των Ευρωπαϊκών προϊόντων γεωγραφικής ένδειξης (ΓΕ), τα οποία θεωρούνται εργαλεία για την αγροτική ανάπτυξη και τον εδαφικό σχεδιασμό. Η γεωργία και η αγροδιατροφική βιομηχανία αποτελούν βασικούς πυλώνες των περιφερειακών οικονομιών και οι γεωγραφικές ενδείξεις είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της εδαφικής ισορροπίας σε περιφερειακό επίπεδο.
Επιπλέον, μια πρωτοβουλία που αναπτύσσεται επί του παρόντος σε τοπικό επίπεδο, αφορά την παροχή τεχνικής υποστήριξης σε ομάδες παραγωγών, αγροτικούς συνεταιρισμούς και οργανισμούς που σχετίζονται με τον αγροδιατροφικό τομέα κατά τη διαδικασία προετοιμασίας, τεκμηρίωσης και υποβολής τεχνικών φακέλων για την πιστοποίηση παραδοσιακών τοπικών προϊόντων με τη σήμανση ποιότητας ΠΟΠ και ΠΓΕ σύμφωνα με τον κανονισμό 1151/2021 της ΕΕ. Το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025 προβλέπει τη χρηματοδότηση δράσεων για την προώθηση τοπικών ποιοτικών συστημάτων αγροτικών προϊόντων και τροφίμων για τη διαδικασία πιστοποίησης νέων ποιοτικών σημάνσεων ΠΟΠ και ΠΓΕ, καθώς και για τις δράσεις δικτύωσης και προώθησης των υφιστάμενων καταχωρισμένων ως ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων της Θεσσαλίας. Η υλοποίηση της δράσης αναμένεται να επιβάλει την προώθηση της βιωσιμότητας των τοπικών κοινωνιών, την προστασία τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών, την ανάπτυξη του αγροτουρισμού και της γαστρονομίας μέσα από τη διασύνδεση με τον πολιτισμό και τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα ως μέρος της συνολικής περιφερειακής στρατηγικής branding.
Τέλος, με τη συνεργασία του Δήμου Λαρισαίων, της Περιφέρειας Θεσσαλίας, του Εμπορικού Επιμελητηρίου και του Συνδέσμου Θεσσαλικών Επιχειρήσεων πραγματοποιείται ήδη μια σειρά δράσεων προβολής, προκειμένου να βοηθηθούν οι τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις να εφαρμόσουν τη σήμανση και να πιστοποιήσουν τα προϊόντα τους, ώστε να μπορούν να τα προωθήσουν ευκολότερα μέσω διαφόρων καναλιών παγκοσμίως και να συμβάλουν στην ενίσχυση της ταυτότητας των τοπικών ΠΟΠ και ΠΓΕ, ως εργαλείο δημιουργίας θέσεων εργασίας και οικονομικής ανάπτυξης.
