Οι μικρές πόλεις συχνά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις αρνητικές επιπτώσεις των παγκόσμιων τάσεων που οδηγούν σε οικονομική ύφεση. Ταυτόχρονα, είναι τα μέρη όπου ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζει και εργάζεται. Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε τα αναπτυξιακά προβλήματα και τις ευκαιρίες σε τοπικό επίπεδο μέσω της τοποθέτησης των παγκόσμιων συνεπειών και των εγχώρια διαθέσιμων πόρων στο συγκεκριμένο πλαίσιο; Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε ανθεκτικές τοπικές κυβερνήσεις σε μια εποχή που ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με μία παγκόσμια πανδημία και ορισμένες πόλεις αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση; Σύμφωνα με τις αρχές της Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης (ΤΟΑ), η τοπική ανάπτυξη πρέπει να προσεγγίζεται στρατηγικά και χωρίς αποκλεισμούς, ενώ οι απαιτητικές αποφάσεις πρέπει να καθοδηγούνται από στόχους βιωσιμότητας.
Αυτό το άρθρο αποτελεί συνέχεια ενός εξειδικευμένου σεμιναρίου στην τοπική οικονομική ανάπτυξη που διοργανώθηκε από το δίκτυο URBACT, iPlace , ένα δίκτυο 10 μικρών πόλεων που εξετάζει ευκαιρίες για νέα τοπική ανάπτυξη και στοχεύει να εντοπίσει τις «οικονομικές θέσεις» που θα δημιουργήσουν δυνατότητες για μελλοντική οικονομική ανάπτυξη.
Βασικές Αρχές της Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης
Η Τοπική Οικονομική Ανάπτυξη (ΤΟΑ) θα πρέπει να επικεντρωθεί στο δυναμικό συγκεκριμένων πόλεων και περιοχών, εντοπίζοντας τις προκλήσεις και τις ανάγκες των τοπικών ενδιαφερομένων για να διασφαλίσει ότι η τοπική κοινότητα αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητές της. Οι πρωτοβουλίες ΤΟΑ πρέπει να έχουν αντίκτυπο στην οικονομική βιωσιμότητα ολόκληρης της πόλης και της περιοχής και όχι μόνο σε έναν συγκεκριμένο τομέα της τοπικής οικονομίας.
Η οικονομική ανάπτυξη θεωρείται συχνά ως μία «δραστηριότητα μάρκετινγκ» από την πόλη, αλλά ο ρόλος και οι ευθύνες των πόλεων είναι ευρύτεροι και συχνά στρατηγικοί. Στοιχεία όπως η διατήρηση και επέκταση των (υφιστάμενων) επιχειρήσεων, η προσέλκυση επενδύσεων, οι στρατηγικές συμμαχίες και οι εταιρικές σχέσεις, η επιχειρηματικότητα και η ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού, η υποστήριξη της καινοτομίας, η αναζωογόνηση του κέντρου της πόλης και η ανάπτυξη της κοινότητας αποτελούν όλα βασικά μέρη της σημερινής «εργαλειοθήκης» οποιουδήποτε ασχολείται σήμερα επαγγελματικά με την οικονομική ανάπτυξη μιας πόλης.
Οι ΜΜΕ είναι ένας από τους κύριους μοχλούς δημιουργίας θέσεων εργασίας σε μεσαίες και μικρές πόλεις. Η έκθεση του ΟΟΣΑ 2019, αναφέρει ότι αντιπροσωπεύουν περίπου το 99% όλων των επιχειρήσεων, δημιουργώντας περίπου το 60% της απασχόλησης. Επομένως, η διατήρηση και επέκταση των επιχειρήσεων καθώς και η προσέλκυση επενδύσεων είναι δύο βασικά θεμέλια της αποτελεσματικής τοπικής οικονομικής ανάπτυξης. Ο ρόλος των πόλεων είναι να διευκολύνει τις επενδύσεις προωθώντας αυτό που προσφέρει η τοπική περιοχή και η γύρω περιοχή με στρατηγικό τρόπο, αλλά και να δώσει προτεραιότητα στις τοπικές επενδύσεις σε υποδομές μέσω μιας ενημερωμένης και συμπληρωματικής επενδυτικής προσέγγισης στη διαχείριση της οικονομικής ανάπτυξης προορισμών.
Για να προωθήσουν τη διατήρηση και την επέκταση των επιχειρήσεων, οι επαγγελματίες θα πρέπει να επικεντρωθούν σε κριτήρια τοποθεσίας, όπως υποδομές για συγκεκριμένες επιχειρήσεις, κόστος για συγκεκριμένες επιχειρήσεις, γενικές πληροφορίες και υποστήριξη και την καθιέρωση δυνατοτήτων συνεργασίας. Για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα μιας μικρής πόλης, τα προγράμματα διατήρησης και επέκτασης των (υφιστάμενων) επιχειρήσεων στοχεύουν στη διατήρηση της επιχείρησης στην κοινότητα, παρέχοντας υποστήριξη σε όσους επιθυμούν να επεκταθούν και να αναπτυχθούν στην τρέχουσα τοποθεσία τους και να δημιουργήσουν ένα ισχυρότερο επιχειρηματικό περιβάλλον που θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των υπαρχουσών εταιρειών. Οι επιτυχημένες πόλεις προσεγγίζουν αυτά τα στοιχεία με στρατηγικό τρόπο ξεκινώντας τη διαδικασία με μια συμμετοχική και ποιοτική τοπική αξιολόγηση, χρησιμοποιώντας μέσα αναγνώρισης που θα μπορούσαν να επιλύσουν τις προκλήσεις και να παρέχουν λύσεις σε τοπικές επιχειρήσεις καθώς και να προσελκύσουν επενδύσεις.
Ανάλογα με το πλαίσιο της πόλης και τον κύριο οικονομικό τομέα, σχεδόν όλες οι πόλεις παρέχουν ένα είδος Επιχειρηματικής Τεχνικής Βοήθειας (θερμοκοιτίδες, επιταχυντές, προγράμματα καθοδήγησης, πρόσβαση σε κεφάλαιο, επαγγελματική κατάρτιση κ.λπ.) Ως παράδειγμα καλής πρακτικής, ο Δήμος της πόλης Gabrovo στη Βουλγαρία προσφέρει εκπαίδευση μέσω των 11 Κέντρων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, τα οποία συμβάλλουν άμεσα στις τοπικές μεταποιητικές βιομηχανίες. Επιπλέον, ο δήμος βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης ενός κέντρου καινοτομίας που θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη ταλέντων σε τοπικό επίπεδο και θα προσελκύσει περαιτέρω επιχειρηματίες στην πόλη. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του τρόπου παροχής τεχνικής βοήθειας στις επιχειρήσεις, προσέλκυσης επενδύσεων και παροχής υποστήριξης για ένα επιχειρηματικό "οικοσύστημα" σε τοπικό επίπεδο.
Η δημιουργία δυναμικών κοινοτήτων όπου οι άνθρωποι όχι μόνο μπορούν, αλλά θέλουν να ζουν και να εργάζονται μπορεί να είναι ένα αρκετά δύσκολο έργο. Ένα καλό παράδειγμα αναζωογόνησης του κέντρου της πόλης είναι αυτό της μικρής ιταλικής πόλης, Grosseto, η οποία έδωσε και πάλι ζωή στο κέντρο της πόλης δημιουργώντας μια διαδικασία προσωρινής μίσθωσης και χρήσης άδειων καταστημάτων έτσι ώστε οι χώροι αυτοί να χρησιμοποιηθούν από «αναδυόμενα» καταστήματα (pop-up shops) με βραχύχρονη μίσθωση από 3 έως 6 μήνες. Αυτή η πρωτοβουλία έδωσε την ευκαιρία σε 21 καταστήματα να αποκτήσουν νέο σκοπό και να βελτιώσουν τη ζωτικότητα στο κέντρο της πόλης.
Ανθεκτικότητα
Ο ΟΟΣΑ ορίζει τις ανθεκτικές πόλεις ως πόλεις που έχουν την ικανότητα να απορροφούν, να ανακάμπτουν και να προετοιμάζονται για μελλοντικούς κλυδωνισμούς (οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και θεσμικούς). Για τις μικρές πόλεις, η διαφοροποίηση των τομέων που υποστηρίζουν την τοπική οικονομία είναι το κλειδί για την ανθεκτικότητα στην οικονομική ύφεση. Το Ντουμπρόβνικ, μια πόλη που έχει πολύ ισχυρή "μονο-οικονομία" που βασίζεται στον τουρισμό, είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς οι μικρές πόλεις είναι πιο ευάλωτες και εκτεθειμένες σε σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις όταν ο τουρισμός είχε σχεδόν σταματήσει κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας.
Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας είναι πολύ περίπλοκη και επικεντρώνεται στις μακροπρόθεσμες αλλαγές. Θα πρέπει να δημιουργηθεί με συμμετοχικό τρόπο εμπλέκοντας όλους τους τοπικούς ενδιαφερόμενους που εκπροσωπούν πολλούς τομείς, με μια ολιστική προσέγγιση επικεντρωμένη στην τοπική κοινότητα και την οικονομία.
Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μικρές πόλεις μπορεί να προσεγγιστεί μέσω τριών βασικών πτυχών:
- Συνεκτικές και δεσμευμένες κοινότητες - δημιουργία συλλογικής ταυτότητας και αμοιβαίας υποστήριξης, διαθεσιμότητα αποτελεσματικής και αξιόπιστης υποδομής ΤΠΕ,
- Προώθηση και ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω ειδικής υποστήριξης - εξατομικευμένη υποστήριξη μετά από μια ενδελεχής οικονομική ανάλυση σε όλη την πόλη, με στόχο τη βελτιστοποίηση των συνθηκών ανταγωνιστικότητας, η οποία θα εναρμονίζεται με την τοπική οικονομική στρατηγική,
- Υποστήριξη της καινοτομίας μέσω δεξιοτήτων και ταλέντων - δημιουργία και υποστήριξη συνθηκών για καινοτόμες επενδύσεις, προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων ως βασικού στόχου.
Νέες Τάσεις στην Τοπική Οικονομική Ανάπτυξη
Με κύριο στόχο τη διατήρηση υφιστάμενων επιχειρήσεων και την ενίσχυση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης, τρεις διαφορετικές πτυχές έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικές τάσεις που επηρεάζουν το οικονομικό μέλλον στην Ευρώπη:
- Οι αλλαγές στο εργατικό δυναμικό
- Η τεχνολογία
- Η μελλοντική πράσινη οικονομία.
Καθεμία από αυτές ρίχνει φως στο μέλλον της εργασίας και των επιχειρήσεων και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και την τόνωση των επιχειρηματικών περιβαλλόντων. Ποιος είναι ο ρόλος των πόλεων σε σχέση με τις νέες τάσεις που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια, και υποστηρίζονται από τις ευρωπαϊκές πολιτικές και παραδείγματα καλών πρακτικών;
Σε σχέση με τις αλλαγές στις συνήθειες της αγοράς εργασίας και τον διευρυμένο χώρο για ευελιξία στην απασχόληση, οι πόλεις πρέπει να ενθαρρύνουν τη διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου που επιτρέπει διάφορες μορφές εργασίας, όπως ο επιμερισμός εργαζομένων, ο επιμερισμός θέσεων απασχόλησης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, η εργασία από εναλλακτικές τοποθεσίες, η συνεργατική εργασία κ.λπ.
Ένα παράδειγμα μίας τέτοιας καλής πρακτικής, όπου οι αρχές ανταποκρίθηκαν γρήγορα σε αλλαγές και ενίσχυσαν το οικοσύστημα καινοτομίας, είναι η περίπτωση των λεγόμενων «Ψηφιακών Νομάδων» (Digital Nomads), που εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 2000, αλλά έγιναν πιο συχνές κατά την πρόσφατη πανδημία COVID-19. Οι νέες μορφές εργασίας και η ευρύτερη ευελιξία της αγοράς εργασίας προσφέρουν σίγουρα πολλά πλεονεκτήματα, αλλά οι πόλεις, στο πλαίσιο της ποιότητας ζωής των πολιτών και των επισκεπτών τους, πρέπει επίσης να λάβουν υπόψη την προστασία της εργασίας που εγγυάται ένα ορισμένο επίπεδο ασφάλειας της απασχόλησης. Στο πλαίσιο των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η ευελιξία στην εργασία για την τοπική οικονομία, οι πόλεις θα μπορούσαν να παρέχουν κίνητρα στους εργοδότες και να αναπτύξουν περαιτέρω υποστηρικτικές επιχειρηματικές υποδομές.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων και των νέων τεχνολογιών που παρέχουν αποτελεσματικότερη διαχείριση πόρων και λήψη αποφάσεων που βασίζεται σε μεγάλα δεδομένα καθίσταται επιτακτική ανάγκη για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Oι πόλεις διαδραματίζουν σφαιρικό ρόλο στην εξασφάλιση της επιτυχούς μετάβασης στην ψηφιακή εποχή και στην ευημερούσα τοπική οικονομική ανάπτυξη.
Αναπτύσσοντας τη βασική υποδομή πληροφορικής, το υλικό και το λογισμικό, προωθώντας τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και διασφαλίζοντας τη χρήση νέων τεχνολογιών και μεγάλων δεδομένων εσωτερικά, η τοπική διακυβέρνηση της πόλης θα χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για ψηφιακό μετασχηματισμό για να επαναφέρει την οικονομία, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, να αυξήσει το ΑΕγχΠ και να οικοδομήσει ανθεκτικότητα.
Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και οι "πράσινες" μορφές επιχειρήσεων είναι από τα βασικά στοιχεία της βιώσιμης ανάπτυξης που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου, του ιδιωτικού και του αστικού τομέα. Η πράσινη οικονομία έχει τη δυνατότητα να διασφαλίσει την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινοτήτων, κυρίως στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Ανοίγει νέες ευκαιρίες για αλλαγές στον τομέα των επιχειρήσεων και της μεταποίησης ενώ επικεντρώνεται στους τοπικούς πόρους και ευκαιρίες για συμμετοχή της τοπικής κοινότητας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. (Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το «Πώς να επιταχύνετε τη μετάβαση των πόλεων στην κυκλική οικονομία» ανατρέξτε στο άρθρο της Ελένης Φέλεκη, επικεφαλής εμπειρογνώμονα του δικτύου URGE: σχετικά με τη δημιουργία δικτύου κυκλικών πόλεων, που είναι διαθέσιμο εδώ).
Συμπέρασμα
Για την οικοδόμηση μιας ισχυρής και ανθεκτικής τοπικής οικονομίας, οι καλές πρακτικές δείχνουν ότι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την Τοπική Οικονομική Ανάπτυξη είναι ζωτικής σημασίας για μια μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη. Θα πρέπει να είναι μια διαδικασία συνεργασίας για να κατανοήσουμε την τοπική οικονομία και να πραγματοποιήσουμε μια ανάλυση των δυνατοτήτων, των προκλήσεων, των ευκαιριών και των απειλών της περιοχής.
Οι ακόλουθες 4 πτυχές : τα περιουσιακά στοιχεία και οι πόροι της κοινότητας, οι δυνατότητες της κοινότητας, το επιχειρηματικό κλίμα και η ποιότητα ζωής θα πρέπει να αποτελούν βασικό στόχο της αρχικής ανάλυσης της πόλης προς την ανάπτυξη του εγγράφου για το Σχεδιασμό Οικονομικής Ανάπτυξης.
Το URBACT προσφέρει ένα σύνολο εργαλείων και πόρων για ολοκληρωμένη και συμμετοχική εργασία, ενώ το δίκτυο URBACT, iPlace, αναπτύσσει ένα εργαλείο αυτο-αξιολόγησης για επαγγελματίες και ενδιαφερόμενους φορείς στην τοπική οικονομική ανάπτυξη μικρών πόλεων. Αυτό το εργαλείο μετρά την απόδοση μιας πόλης σε σύγκριση με τις ομότιμες της, λαμβάνοντας υπόψη επιλεγμένες περιοχές και δείχνοντας το συγκριτικό της ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Οι πόλεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην τόνωση των επιχειρηματικών περιβαλλόντων σύμφωνα με τις νέες τάσεις και τις αρχές της Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης μέσω των ακόλουθων τριών τομέων : α) Δημιουργία ικανοτήτων και παροχή υποστήριξης για την ανάπτυξη επιχειρηματικών μοντέλων, β) βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου, είτε με τη μορφή πρόσθετων κανονισμών είτε με την αποκανονιστικοποίηση και γ) βελτίωση ευκαιριών για χρηματοδότηση καινοτομίας, μετασχηματισμού επιχειρήσεων και μετάβασης σε μια πράσινη οικονομία.
