Η Πορτογαλία εγκαινιάζει μία εθνική πρωτοβουλία ακολουθώντας το πρότυπο του URBACT για δίκτυα πόλεων κυκλικής οικονομίας

Η Πορτογαλία είναι η  χώρα που δημιούργησε πρόσφατα το δικό της πρόγραμμα ανταλλαγής πρακτικών και σχεδίων δράσεων ανάμεσα σε πόλεις όπως γίνεται στο URBACT, εμπνευσμένο από τις ολοκληρωμένες τοπικές προσεγγίσεις λήψης αποφάσεων που οι πορτογαλικές πόλεις έχουν υιοθετήσει ως εταίροι στα δίκτυα του URBACT με την πάροδο των χρόνων.

Η νέα Εθνική Πρωτοβουλία για τις Πόλεις Κυκλικής Οικονομίας της Πορτογαλίας, γνωστή ως InC2, έχει σχεδιαστεί για να «υποστηρίζει και να ενδυναμώνει τους δήμους και τις κοινότητές τους κατά τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία». Για να γίνει αυτό, θα μεταφέρει τη συμμετοχική μεθοδολογία και την ανάπτυξη ικανοτήτων του URBACT σε ένα ευρύ φάσμα δήμων σε ολόκληρη τη χώρα. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Εθνικό Ταμείο Περιβάλλοντος με το ποσό ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ για τρία χρόνια.

Ξεκίνησε ως μία ανοιχτή πρόσκληση για τέσσερα δίκτυα πόλεων τον Φεβρουάριο, με περισσότερους από 530 εγγεγραμμένους συμμετέχοντες σε ένα εισαγωγικό διαδικτυακό σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου. Περισσότερες συζητήσεις σχετικά με τις συμμετοχικές μεθοδολογίες, θα ακολουθήσουν  κατά την τρέχουσα Προεδρία της ΕΕ που έχει αναλάβει η  Πορτογαλία.

Εν μέσω αυτών των προετοιμασιών, η Ana Resende, ανώτερο στέλεχος της Γενικής Διεύθυνσης Επικράτειας της Πορτογαλίας (DGT) και Εθνικό Σημείο Επαφής URBACT, βρήκε χρόνο για να μας μιλήσει για αυτήν τη συναρπαστική νέα ευκαιρία για τους πορτογαλικούς δήμους.

Η Ana Resende, στέλεχος του πορτογαλικού Εθνικού Σημείου Επαφής, μας μιλάει για το νέο εθνικό πρόγραμμα.

Η Πορτογαλία δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στο URBACT, με πόλεις-εταίρους αυτήν τη στιγμή σε 36 δίκτυα. Πώς προέκυψε η ιδέα ενός εθνικού προγράμματος;

Ο αντίκτυπος του URBACT ήταν ήδη πολύ ισχυρός και ορατός στη μικρή μας χώρα το 2018. Στην πραγματικότητα, ένας σημαντικός αριθμός πόλεων συμμετείχαν σε διάφορα δίκτυα URBACT. Αυτός ο ενθουσιασμός κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Πόλεων (City Festival) στη Λισαβόνα, τον Σεπτέμβριο του 2018.

Μετά από αυτό, η Elisa Vilares, επικεφαλής της Μονάδας Αστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Επικράτειας της Πορτογαλίας (DGT), όπου στεγάζεται το πορτογαλικό Εθνικό Σημείο Επαφής, είχε την ιδέα να αναπτύξει μια εθνική πρωτοβουλία χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία URBACT. Το υπουργείο και η DGT συμφώνησαν να εστιάσουν στην κυκλική οικονομία, ένα σημαντικό θέμα και για τους δύο φορείς, και τώρα, μετά από αρκετούς μήνες προετοιμασίας, η πρωτοβουλία InC2 προχωρά πολύ καλά με τη δημοσίευση της πρόσκλησης για πόλεις Κυκλικής Οικονομίας.

Η πρωτοβουλία μας είναι εμπνευσμένη από το URBACT. Αλλά οι αρχές προέρχονται επίσης από την Αστική Ατζέντα της ΕΕ - όπως η πολυ-επίπεδη διακυβέρνηση, η καλύτερη γνώση, η καλύτερη χρηματοδότηση και η καλύτερη ρύθμιση. Αρκετοί Πορτογάλοι εταίροι σε διαφορετικά επίπεδα συμμετέχουν στις εταιρικές σχέσεις της Αστικής Ατζέντας.

Μπορείτε να περιγράψετε την πρωτοβουλία InC2 με δύο λόγια;

Η πρωτοβουλία InC2 θα υποστηρίξει τέσσερα δίκτυα, έξι έως οκτώ πόλεων σε διαφορετικά θέματα, με μια Τοπική Ομάδα δράσης σε κάθε πόλη η οποία θα περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης. Κατά συνέπεια, αυτό: α) θα βελτιώσει τις τοπικές δεξιότητες, την πληροφόρηση και την γνώση, β) θα καινοτομήσει, θα εξερευνήσει και θα  δοκιμάσει νέες δράσεις, γ) θα ενισχύσει τη σύνδεση με την Αστική Ατζέντα (ΕΕ-UA), και με άλλες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες  και δ) θα συνδεθεί με τη συλλογική προσπάθεια του Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία του 2017 στην Πορτογαλία.

Περίπου 30 πόλεις θα συν-δημιουργήσουν το δικό τους διετές «Τοπικό Σχέδιο Δράσης για Κυκλική Οικονομία». Συνολικά, θα συμμετάσχουν τουλάχιστον 150 ενδιαφερόμενα μέρη, μέσω «Τοπικών Ομάδων Σχεδιασμού Δράσης».

Πόσο στενά συνδέεται με το URBACT;

Οι λεπτομέρειες έχουν πολλές ομοιότητες με την Πρόσκληση και τον Οδηγό των Δικτύων Σχεδιασμού Δράσης του URBACT (Action Planning Networks-APNs). Επίσης, και οι εμπειρογνώμονες που επιλέχθηκαν για να υποστηρίξουν τα τέσσερα δίκτυα είναι όλοι Πορτογάλοι εμπειρογνώμονες του προγράμματος URBACT με εμπειρία στην υποστήριξη των δικτύων URBACT.

Δημιουργήθηκε μία επιτροπή παρακολούθησης για να υποστηρίξει τη διαχειριστική αρχή, DGT. Ένας εξωτερικός φορέας θα αξιολογήσει τις προτάσεις των δικτύων τον Μάρτιο. Μία επικεφαλής πόλη θα αναλάβει τις διοικητικές και χρηματοοικονομικές ευθύνες σε κάθε δίκτυο, ενώ οι συνεργαζόμενες πόλεις-εταίροι θα λειτουργήσουν σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση, η λεγόμενη «προοπτική διάγνωσης», που έχει ως κύριο σκοπό να εκπονήσει μια βασική μελέτη, θα διαρκέσει από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2021. Η δεύτερη φάση, «σχεδιασμός δράσης» θα διαρκέσει 16 μήνες από τον Σεπτέμβριο του 2021 έως τον Δεκέμβριο του 2022. Το 75% των επιλέξιμων δαπανών θα συγχρηματοδοτείται.

Στοιχεία της Πρωτοβουλίας InC2

• Εκπαίδευση (70%): Ανάπτυξη ικανοτήτων για δήμους με την υποστήριξη εμπειρογνωμόνων, για την ανάπτυξη τοπικών σχεδίων δράσης, τη χωρική ολοκλήρωση και τη συνεργασία δικτύων.
• Κεφαλαιοποίηση (8%): Εκμετάλλευση και αξιοποίηση των γνώσεων που δημιουργούνται για την παραγωγή περισσότερης γνώσης και πληροφοριών, καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και πιο ευέλικτη  νομοθεσία, μέσω πολυ-επίπεδης συνεργασίας.
• Επικοινωνία (10%): Ευαισθητοποίηση σχετικά με την κυκλική αστική οικονομία μεταξύ αστικών παραγόντων και πολιτών και επέκταση του πεδίου εφαρμογής της πρωτοβουλίας στους έμμεσους δικαιούχους.
• Τεχνική βοήθεια (12%): Για να καταστεί δυνατή η εφαρμογή των υλικών και των οικονομικών όρων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων του InC2 .

Ποια είναι η πιο συναρπαστική πτυχή για εσάς;

Είμαι πολύ ενθουσιασμένη γιατί είχαμε μεγάλη επιτυχία με το URBACT τα τελευταία χρόνια και τώρα μπορούμε να εφαρμόσουμε τη μεθοδολογία ευρύτερα. Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι πορτογαλικοί δήμοι στο URBACT είναι παράκτιοι. Με αυτήν την πρωτοβουλία, μπορούμε να προσεγγίσουμε και δήμους στην ενδοχώρα. Τους μικρούς δήμους, τους άνθρωπους που δεν μιλούν αγγλικά, τις  πόλεις που μπορεί μερικές φορές να τις παραμελούμε. Το URBACT δεν προσεγγίζει πάντα αυτούς τους δήμους.

Ελπίζουμε να εμπλέξουμε το 10% των 308 δήμων μας στην πρωτοβουλία InC2. Κάθε δίκτυο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία πόλη 30, 000 ή περισσότερων κατοίκων. Επιπλέον, κάθε δίκτυο πρέπει να έχει καλή γεωγραφική κατανομή, έχοντας ίσως μια πόλη από το Βορρά, μια άλλη από το Νότο, μια άλλη από μια Αυτόνομη Περιφέρεια. Ελπίζουμε ότι το 80% των 25  NUTS 3 (μικρών περιοχών) θα έχουν τουλάχιστον μία πόλη Κυκλικής Οικονομίας.

Πολλοί μικροί δήμοι είναι πολύ ενθουσιασμένοι που συμμετέχουν σε αυτά τα δίκτυα. Έχουμε περίπου 100 υποβολές μέχρι τώρα στην ανάρτηση για αναζήτηση εταίρων. Οι περισσότεροι είναι μικροί δήμοι που δεν συμμετείχαν ποτέ στο URBACT.

Επιπλέον πιστεύουμε ότι ίσως με αυτήν την εμπειρία, στο μέλλον θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στο URBACT IV, επειδή θα γνωρίζουν τη μεθοδολογία και θα είναι πιο άνετοι με το πρόγραμμα.

Σε αντίθεση με το ευρύτερο «Πολωνικό URBACT», η πρωτοβουλία InC2 της Πορτογαλίας έχει θέσει "πράσινα" θέματα προτεραιότητας όπως: o «Αστικός Σχεδιασμός και οι κατασκευές», οι «Αστικές-αγροτικές σχέσεις», ο «Κύκλος αστικών υδάτων» και η «αστική οικονομία για κυκλικότητα». Γιατί επικεντρώνεστε σε αυτά;

Η κυκλική οικονομία είναι στόχος της κυβέρνησής μας, να μειώσουμε τις επιπτώσεις μας στο περιβάλλον, ωφελώντας ταυτόχρονα τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Συμπεριλαμβάνεται στην εθνική μας ατζέντα, που εγκρίθηκε το 2017. Υποστηρίζοντας το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα, ενθαρρύνουμε τις πόλεις να μοιράζονται και να μαθαίνουν από κοινού προκειμένου να επιταχύνουν τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία.

Οι δήμοι ενδιαφέρονται πολύ για τις τέσσερεις θεματικές προτεραιότητας. Το γνωρίζουμε αυτό από μια έρευνα που στείλαμε στις Περιφερειακές Αρχές και σε «διαδημοτικές κοινότητες» - συμμετέχουν στην επιτροπή παρακολούθησης και μας υποστήριξαν να δώσουμε περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα.

Στο μέλλον, η πρωτοβουλία θα μπορούσε ίσως να επεκταθεί και σε άλλους τομείς της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

Τι ελπίζετε ότι θα επιφέρει η πρωτοβουλία InC2 μακροπρόθεσμα;

Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάπτυξη ικανοτήτων (ενίσχυση ικανοτήτων, συμμετοχής και ολοκλήρωσης) για την επίτευξη αποτελεσμάτων (βελτιωμένη γνώση, χρηματοδότηση και νομοθεσία).

Βλέπουμε στις πόλεις μας τα θετικά αποτελέσματα του URBACT που διαρκούν ακόμη και μετά τη λήξη των δικτύων - αναμένω ότι η πρωτοβουλία InC2 θα κάνει το ίδιο. Ελπίζω ότι θα βοηθήσει τους δήμους να έχουν πρόσβαση σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την εφαρμογή των σχεδίων δράσης τους, τα οποία θα ωφελήσουν το περιβάλλον και τη ζωή των ανθρώπων. Θα πρέπει ταυτόχρονα να ενθαρρύνει μια πιο συμμετοχική διακυβέρνηση δείχνοντας στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, στα ενδιαφερόμενα μέρη και στους πολίτες την αξία του διαλόγου στη λήψη τοπικών αποφάσεων.

Περαιτέρω ανάγνωση

InC2 Η Πρωτοβουλία στα Αγγλικά

Άρθρο σχετικά με την πρωτοβουλία InC2 και τις κυκλικές πόλεις που δημοσιεύθηκε από το Πορτογαλικό Εθνικό Σημείο Επαφής (στα πορτογαλικά).

Μερικές από τις Πορτογαλικές πόλεις- εταίρους που έρχονται αντιμέτωποι με  περιβαλλοντικά ζητήματα στα δίκτυα URBACT τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα:

• Fundão (Δίκτυο URBACT AGRI-URBAN )
• Guimarães (Δίκτυο URBACT Tropa Verde )
• Matosinhos (Δίκτυο URBACT BluAct )
• Loures (Δίκτυο URBACT Ru:rban )
• Torres Vedras (Δίκτυο URBACT BioCanteens )
• Region of Coimbra (Δίκτυο URBACT Food Corridors )
• Vila Nova de Famalicão (Δίκτυο URBACT Resourceful Cities )
• Alto Minho CIM (Δίκτυο URBACT Urb-En Pact )
• Oeste CIM (Δίκτυο URBACT URGE )