Αστική βιοποικιλότητα
Πέρα από τους ανθρώπους τους, οι πόλεις φιλοξενούν πλήθος ζωντανών οργανισμών και οικοσυστημάτων. Επομένως, η πρόληψη της απώλειας της βιοποικιλότητας συμβαδίζει με το σχεδιασμό κλιματικά ουδέτερων και ανθεκτικών πόλεων. Οι ακόλουθες πόλεις έχουν αποδείξει πως οι βασισμένες στη φύση λύσεις μπορούν να είναι οικονομικά αποδοτικές, να χρειάζονται χαμηλή συντήρηση και να λαμβάνουν ισχυρή λαϊκή υποστήριξη.
#1 - Limerick (Ιρλανδία)
Στο Limerick υπο-χρησιμοποιούμενοι πράσινοι χώροι στα προάστια έχουν μετατραπεί σε εργαστήρια για κοινοτικά-καθοδηγούμενη βιωσιμότητα. Μέσω της πρακτικής Sustainable community (sub)urban greenspaces, η πόλη έχει συνεργαστεί με τους κατοίκους για να συν-σχεδιάσουν και να συν-διαχειριστούν πράσινες περιοχές σε γειτονιές που δεν είναι πυκνοκατοικημένες.
Αυτή η πρωτοβουλία έχει δώσει τη δύναμη σε ένα κοινοτικό δίκτυο προασπιστών του περιβάλλοντος να ηγείται των δράσεων, αναγνωρίζοντας τοπικά σημεία που χρήζουν βελτίωσης και παραδίδοντας έργα αποκατάστασης, δενδροφυτεύσεις, κήπους επικονιαστών και ζώνες βιοποικιλότητας.
#2 - Veszprém (Ουγγαρία)
Το έργο Wildflower cities προωθεί την αστική βιοποικιλότητα και τις πράσινες περιοχές με μικρό κόστος συντήρησης επαναφέροντας τα ντόπια αγριολούλουδα σε αστικά τοπία. Η πρακτική αυτή αρχικά προοριζόταν ως μία οικονομική εναλλακτική στο παραδοσιακό κούρεμα του γρασιδιού. Αρχικά, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό και ανησυχία σχετικά με τα οφέλη των ακατάστατων ή απεριποίητων χορταριασμένων εκτάσεων σε δημόσιους χώρους. Ωστόσο, η πρακτική κέρδισε την υποστήριξη της κοινότητας χάρη σε μία έξυπνη εκστρατεία εκπαίδευσης που επαναπροσδιορίζει τα παραμελημένα βοσκοτόπια ως αναγκαίους οικότοπους.
Αυτή η πρακτική βοήθησε την πόλη να μειώσει τις εκπομπές και να εξοικονομήσει έως και 20% των κοστών συντήρησης, προωθώντας ταυτόχρονα τους επικονιαστές, μειώνοντας τα κόστη και αυξάνοντας την οικολογική συνείδηση. Επιπλέον, εμπλέκει σχολεία και πολίτες στη συλλογή και φύτευση σπόρων, μεταμορφώνοντας τους παθητικούς χώρους σε ενεργά τοπία μάθησης.
Ποιο είναι το βασικό συμπέρασμα για την πόλη σας;
Ένας κοινός παράγοντας και στα δύο παραδείγματα που αναφέρθηκαν είναι η συμμετοχή των τοπικών κατοίκων στον από κοινού σχεδιασμό και στη διατήρηση των πράσινων περιοχών. Το αποτέλεσμα; Ένα πλαίσιο που δύναται να αντιγραφεί και καθιστά δυνατή την ενεργοποίηση bottom-up και βασισμένων στη φύση λύσεων σε περιοχές των προαστίων και γύρω από τα προάστια.
Επιπλέον, η αλλαγή σε λιβάδια αγριολούλουδων -όπως στην περίπτωση της Veszprém- μπορεί να αποτελέσει έναν χαμηλού κόστους και υψηλού αντίκτυπου τρόπο για τη βελτίωση της αστικής βιοποικιλότητας και τη μεταβολή των αντιλήψεων των ανθρώπων.
"Βλέποντας το δάσος πέρα από το δέντρο"
Πολλές πόλεις διαθέτουν πράσινους χώρους με δέντρα και δασώδεις περιοχές, αλλά, μέχρι και πρόσφατα, η συνεισφορά τους στο κλίμα, την υγεία και την ευημερία παρέμενε άγνωστη. Οι ακόλουθες πρακτικές επιστρατεύουν καινοτόμα εργαλεία και υπηρεσίες δασοκομίας και οικοσυστημάτων προκειμένου να προστατέψουν τα αστικά δάση, επιδεικνύοντας τον αναγκαίο τους ρόλο στη δημιουργία πιο υγειών και βιώσιμων πόλεων.
#3 - Perugia (Ιταλία)
Η πρακτική της πόλης Urban Forest Optimistaion χρησιμοποιεί εργαλεία ανίχνευσης και ψηφιακές πλατφόρμες για να αξιολογήσει τα οφέλη που παρέχονται από τους δασότοπους (π.χ. απομόνωση άνθρακα, σκίαση, ποιότητα αέρα, αναψυχή). Αυτά τα δεδομένα υποστηρίζουν καλύτερες στρατηγικές συντήρησης και αποφάσεις επενδύσεων. Σχέδια αστικής δασοκομίας έχουν αναπτυχθεί από την πόλη, εμπλέκοντας ενεργά τους πολίτες στη φύτευση ποικίλων δέντρων, αλλά και στη διαχείριση (μαζί με αστικούς σχεδιαστές) των πράσινων και φυσικών χώρων.
Μέσω εργαστηρίων και κοινωνικής δραστηριότητας, οι κάτοικοι μαθαίνουν πώς τα δάση υποστηρίζουν την κλιματική ανθεκτικότητα και προσκαλούνται να διαμορφώσουν το μέλλον τους. Η πόλη έχει επίσης αναπτύξει κατευθυντήριες γραμμές για άλλους δήμους που επιθυμούν να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα.
#4 - Celje (Σλοβενία)
Μέσω της πρακτικής City Forest η πόλη επιδιώκει να μεταμορφώσει το υπο-χρησιμοποιούμενο αστικό της δάσος σε ένα δυναμικό κοινοτικό πόρο. Αναβαθμίζοντας μονοπάτια, σήμανση, και χώρους ξεκούρασης -και εμπλέκοντας σχολεία και ΜΚΟ- η πόλη επαναπροσδιόρισε το δάσος ως χώρο αναψυχής, εκπαίδευσης, και ευημερίας.
Αξίζει να σημειωθεί πως το μοντέλο διακυβέρνησης συν-διαχειρίζεται: πολίτες και δημοτικοί δρώντες μοιράζονται την ευθύνη σχεδιασμού και φροντίδας. Αυτό επιπλέον αναδεικνύει πως δασικά στοιχεία κοντά στα κέντρα πόλεων μπορούν να γίνουν βασικά στοιχεία πράσινων δικτύων υποδομών.
#5 - Μητροπολιτική Περιοχή Κλούζ (Ρουμανία)
Το έργο Mainstreaming ecosystem services and biodiversity αναπτύσσει ικανότητες στους τοπικούς και περιφερειακούς σχεδιαστές για την ενσωμάτωση υπηρεσιών οικοσυστημάτων και δεικτών βιοποικιλότητας στις πολιτικές χρήσης γης. Μέσω εκπαιδευτικών συνεδριών, εργαστηρίων, και κατευθυντήριων γραμμών σχεδιασμού, αυτή η πρωτοβουλία βοηθά στην ενσωμάτωση της οικολογικής σκέψης σε πολεοδομικές και επενδυτικές αποφάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η μητροπολιτική διάσταση αποτελεί βασικό στοιχείο: η πρακτική περιλαμβάνει πολλούς δήμους, συντονίζοντας τα αναπτυξιακά τους σχέδια με βάση κοινούς περιβαλλοντικούς στόχους. Η περιφέρεια εφαρμόζει επίσης, πιλοτικά, πράσινους διαδρόμους, στρατηγικές αστικών δέντρων και συμμετοχικές οικολογικές προσπάθειες.
Ποιο είναι το βασικό συμπέρασμα για την πόλη σας;
Ο επαναπροσδιορισμός των αστικών δασών ως κοινωνικούς χώρους υποστηρίζει τη συμμετοχική διακυβέρνηση και ισχυρότερες σχέσεις μεταξύ της κοινότητας και της φύσης. Σύμφωνα με τις παραπάνω πρακτικές, οι πόλεις που αξιοποιούν ψηφιακά εργαλεία, συμπεριληπτικές πρωτοβουλίες σχεδιασμού και μάθησης, μπορούν να αξιοποιήσουν την πλήρη δυναμική του φυσικού τους κεφαλαίου.
Κατευθυντήριες γραμμές, όπως αυτές που αναπτύχθηκαν στο Κλούζ και την Perugia, μπορούν να βοηθήσουν άλλες πόλεις να προωθήσουν την αστική δασοκομία και άλλες αποτελεσματικές λύσεις βασισμένες στη φύση.
Φυσικές υποδομές
Τα δάση -όπως οι υγρότοποι και οι αμμόλοφοι- θεωρούνται φυσικές υποδομές επειδή συμβάλλουν φυσικά στον έλεγχο πλημμυρών, το φιλτράρισμα του νερού, και σε άλλα συστήματα συντήρησης. Τα παρακάτω παραδείγματα φανερώνουν την ανάγκη γνώσης και ανάπτυξης ικανοτήτων για να διασφαλιστούν αποτελεσματικές πρακτικές βασισμένες στη φύση που θα είναι συμβατές με τις τοπικές πολιτικές και διακυβέρνηση.
#6 - Βουδαπέστη (Ουγγαρία)
Μέσω της πρακτικής Biodiverse ComplexCity, η πόλη έχει αναπτύξει ένα πολυεπίπεδο σύστημα δεικτών για να αξιολογήσει την οικολογική προοπτική διάφορων αστικών ζωνών. Αυτό το εργαλείο -αναπτύχθηκε σε συνεργασία με επιστήμονες, σχεδιαστές, και την κοινωνία των πολιτών- συμβάλλει στη διαμόρφωση αποφάσεων χρήσης γης, καθοδηγεί τον αστικό σχεδιασμό, και διαμορφώνει οικολογικές επενδύσεις σε ολόκληρη την πόλη.
Η Βουδαπέστη ενσωματώνει τη βιοποικιλότητα σε κάθε στάδιο της αστικής ανάπτυξης. Αυτή η προσέγγιση συνδέει τη γνώση οικοσυστημάτων με τον χωροταξικό σχεδιασμό και υποστηρίζει πολυλειτουργικές οικολογικές υποδομές που εξυπηρετούν τόσο τους ανθρώπους όσο και τη φύση.
#7 - Ormož (Σλοβενία)
Τι συμβαίνει όταν οι φυσικές υποδομές γίνονται παρωχημένες; Στο Ormož, η πρωτοβουλία Transforming wastewater basins into a biodiversity hotspot έχει μεταμορφώσει πρώην λεκάνες επεξεργασίας λυμάτων σε ένα ακμάζον φυσικό πάρκο. Μέσω οικολογικής αποκατάστασης και προσεκτικού σχεδιασμού, το τοπίο προσελκύει πάνω από 200 είδη πουλιών, και το 2020 ήταν ανάμεσα στους φιναλίστ των βραβείων δικτύων προστατευμένων περιοχών, Natura 2000 της ΕΕ.
Η πρακτική επίσης περιλαμβάνει ένα κέντρο εκπαίδευσης για τη φύση, πύργους παρακολούθησης, και μονοπάτια για περπάτημα, ενισχύοντας έτσι την περιβαλλοντική επιμόρφωση και τον οικολογικό τουρισμό. Αξίζει να σημειωθεί πως το έργο εμπλέκει την τοπική κοινότητα σε όλο το φάσμα του, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και ενισχύοντας την αστική περηφάνια. Το έργο αυτό αποτελεί μία ισχυρή περίπτωση μεταμόρφωσης βιομηχανικών ερειπίων σε αναζωογονητικούς χώρους.
#8 - Gátova (Ισπανία)
Ψηλά στα βουνά της Βαλένθια, η πόλη έχει υιοθετήσει ένα συνεκτικό Σχέδιο Βιωσιμότητας που βασίζεται στο φυσικό της τοπίο. Καλύπτοντας τους τομείς του νερού, των αποβλήτων, της ενέργειας, των τροφίμων, και της κινητικότητας, το σχέδιο ενσωματώνει αρχές βασισμένες στη φύση και μοντέλα κυκλικής οικονομίας σε όλες τις πτυχές της τοπικής διακυβέρνησης.
Παρά το μικρό της μέγεθος, η Gátova φανερώνει πώς ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός και η συμμετοχικότητα μπορούν να μετατρέψουν τις περιβαλλοντικές φιλοδοξίες σε απτή δράση. Αυτή η κωμόπολη προωθεί την αναζωογονητική γεωργία, τους συνεταιρισμούς ηλιακής ενέργειας, και τον βιώσιμο τουρισμό, ενώ παράλληλα συντηρεί την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής.
Ποιο είναι το βασικό συμπέρασμα για την πόλη σας;
Είναι εμφανές πως ο επαναπροσδιορισμός μετα-βιομηχανικών περιοχών σε κόμβους βιοποικιλότητας φέρνει περιβαλλοντική και οικονομική αναζωογόνηση (πχ. τουρισμό, κυκλική οικονομία). Όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση της Gátova, οι μικρές πόλεις δύνανται να ενσωματώσουν τα τοπικά οικοσυστήματα σε μακροπρόθεσμα ολοκληρωμένα σχέδια βιωσιμότητας για αστική ανθεκτικότητα.
Επιπρόσθετα, η χρήση δεικτών βιοποικιλότητας στον αστικό σχεδιασμό προωθεί οικολογικές στρατηγικές βασισμένες σε δεδομένα, που μπορούν να είναι αποτελεσματικές σε πολλούς τομείς. Η ψηφιακή ανίχνευση των παροχών των οικοσυστημάτων βοηθάει τις πόλεις να βελτιστοποιήσουν τους πόρους των δασών για κλιματική ανθεκτικότητα και βελτίωση της δημόσιας υγείας.
Βασισμένες στη φύση, επικεντρωμένες στις πόλεις
Το URBACT επέλεξε τις παραπάνω 8 πρακτικές επειδή είναι αποτελεσματικές και μπορούν να αντιγραφούν: από πάρκα των προαστίων σε περιφερειακά δάση, από μετα-βιομηχανικούς υγρότοπους σε ορεινά χωριά. Φανερώνουν πως η ένταξη των οικοσυστημάτων στον αστικό σχεδιασμό μπορεί να ευθυγραμμίσει τη φύση, τις πολιτικές, και τους στόχους ανάπτυξης. Με αυτόν τον τρόπο, οι φυσικές υποδομές μπορούν να εξυπηρετήσουν πολλαπλούς αστικούς στόχους: άσκηση, ψυχική υγεία, κλιματική προσαρμογή, και περιβαλλοντική επιμόρφωση.
Επισκεφτείτε την ηλεκτρονική βάση Καλών Πρακτικών URBACT για να αντλήσετε έμπνευση! Είτε είστε μεγάλη μητρόπολη είτε μικρή κωμόπολη, μπορείτε να αξιοποιήσετε το δίκτυο Καλών Πρακτικών URBACT για να μάθετε, να προσαρμόσετε και να κλιμακώσετε αυτές τις ιδέες.
Θέλετε να μάθετε περισσότερα για την προσέγγιση του URBACT σχετικά με λύσεις που βασίζονται στη φύση; Αυτές οι λύσεις συνιστούν έναν βασικό τομέα εξειδίκευσης του URBACT. Μείνετε συντονισμένοι και εξερευνήστε τον Κόμβο Γνώσης του URBACT.
Επιθυμείτε να συνεχίσετε να εξερευνείτε θέματα βιοποικιλότητας και λύσεις βασισμένες στη φύση; Ανατρέξτε στη μελέτη του URBACT, η οποία εξηγεί πώς η κατανόηση και ο σχεδιασμός για την αστική βιοποικιλότητα και λύσεις βασισμένες στη φύση αποτελούν βασικό στοιχείο για την πλήρη αξιοποίηση της δυναμικής τέτοιων οικολογικών χώρων.
