NGO's en burgerinitiatieven blijken een belangrijke schakel te zijn om het groeiende wantrouwen tussen overheden en burgers te overwinnen. In heel Europa is samenwerking tussen steden en middenveld organisaties steeds belangrijker geworden. Die samenwerking versterkt de levenskwaliteit, de dienstverlening en de sociale cohesie in steden en brengt ook lokale gemeenschappen bijeen.
Steden spelen ook een rol. Gemeenten en stadsbesturen kunnen deze lokale netwerken ondersteunen door toegang te bieden tot ruimtes, materialen, kennis en financiering, en door mogelijkheden tot samenwerking te bieden. Mits overwogen, kunnen sommige factoren en voorwaarden bijdragen tot bloeiende gemeenschappen en steden met gelijke kansen. Enkele van deze succesfactoren worden hieronder uiteengezet.
Het vermogen van burgerlijke ecosystemen
Keer op keer blijken NGO's en burgerinitiatieven sterke bondgenoten om diverse uitdagingen te overwinnen en zo bij te dragen tot duurzame stadsontwikkeling. Verbinding en samenwerking tussen lokale organisaties, middenveld organisaties en overheidsinstanties kunnen krachtige synergieën tot stand brengen. Hierdoor wordt niet alleen sterke lokale netwerken gebouwd, maar ook zogenaamde "burgerlijke ecosystemen".
"In Europa zijn er steeds meer, niet tientallen maar honderden grote projecten, projecten van enkele miljoenen euros die beheerd worden door NGO's, allerlei coöperaties en actoren van de sociale economie. Ze geven weer vorm aan onze steden. Het is echt belangrijk te erkennen op welke schaal deze organisaties opereren en waarom ze belangrijke actoren in onze steden zijn," aldus Levente Polyak, medeoprichter van Eutropian en voormalig hoofdexpert van URBACT op de conferentie The Power of Civic Ecosystems, die vorig jaar in Ljubljana werd gehouden.
NGO-huis in Riga (LV)
In een publicatie hebben Levente en andere auteurs onderzocht hoe een betere samenwerking tussen overheidsinstanties en lokale burgermaatschappijen tot stand kan komen. Zij tonen er goede praktijken waar steden en ngo's inspiratie uit kunnen putten. De publicatie gebruikt de lessen uit de ActiveNGOs Transfer Network, waarin goede praktijken van het NGO-huis in Riga (LV) werd aangepast op andere steden in de EU.
Het NGO-huis in Riga is een succesvol initiatief. Lokale overheid hebben er het potentieel van burgerlijke ecosystemen erkend en aangegrepen. Het wordt gecoördineerd door de gemeente en draagt bij tot een meer democratische en inclusieve samenleving door gelijke kansen en toegang te bieden tot ruimtes, activiteiten, evenementen, opleidingen en nog veel meer. Sinds 2013 heeft het NGO-huis verschillende doelstellingen bereikt rond integratie van mensen van verschillende leeftijden, sociale groepen en nationaliteiten. Dit alles door bestaande NGO's te ondersteunen en het bewustzijn van burgers over lokale aangelegenheden te bevorderen.
Zoals Irina Vasiljeva, van de stad Riga, verklaarde: "Het is een ruimte waar NGO’s welkome zijn, waar ze hun activiteiten kunnen ontplooien, waar ze voorlichting kunnen krijgen over verschillende onderwerpen. Het is een ruimte waar NGO's kunnen participeren. Voor sommige NGO's is het een bakermat. Wanneer ze beginnen te werken, komen ze naar het NGO House, ze krijgen de voordelen die het NGO House biedt, worden er sterker van en verlaten dan onze nest. Bijgevolg, worden ze onafhankelijk en volwaardige partners van het Riga NGO House".
Syracuse (IT) was een van de partnersteden van Active NGOs, die de kans kreeg van de Riga-ervaring te leren samen met de andere projectpartners. Ze ontwierpen zelfs drie nieuwe burgerruimtes in hun stad. De uitdaging was om de oorspronkelijke goede praktijk van Riga lokaal te vertalen. De gemeente beschikte niet over evenveel overheidsmiddelen of grote structuren als in Riga om dergelijke samenwerking te ondersteunen. Niettemin, dat heeft het personeel van de stad Syracuse er niet van weerhouden.
In plaats daarvan hebben ze de ruimtes samen met lokale verenigingen ontworpen, die ze nu beheren. Zij hebben hun samenwerking zelfs geformaliseerd door een bestuursmodel te vormen, genaamd "Huis van Verenigingen en Vrijwilligers". Het verbindt de drie burgerruimten met elkaar. Een overeenstemmingsmemorandum werd ondertekend door de burgemeester en 27 actieve lokale organisaties om een soepele dynamiek te garanderen. Zoals Levente Polyak tijdens de conferentie ook naar voren bracht: "het naast elkaar bestaan en de samenwerking van organisaties maakt hen geschikter om elkaars middelen te gebruiken, capaciteiten te delen, samen projecten op te zetten en zo in zekere zin efficiënter te zijn dan alleen."
Kleine steden, vooral die met een bevolkingsafname worden geconfronteerd, kunnen ook baat hebben bij de oprichting van sterke lokale netwerken. De afgelopen jaren was Idrija (SI) een krimpende stad, die met sociale en economische problemen te kampen had. Om de lokale gemeenschap beter te verbinden, vonden zij een oplossing door een Huiskamer van de Stad op te richten. Deze inclusieve en innovatieve praktijk werd ontworpen door lokale partners, ook bekend als de URBACT Local Group, een groep mensen uit de stad die de netwerken van URBACT volgen. Door deel te nemen aan twee netwerken, het CityCentreDoctor Action Planning Network en het Re-GrowCity Transfer Network, kon de gemeente Idrija een rijke ervaring consolideren.
Tijdelijk gebruik als creativiteitsinstrument
Het is belangrijk dat steden het potentieel van de NGO's en de betrokkenheid van de gemeenschap bij de revitalisering van lege ruimten erkennen. Bottom-up initiatieven kunnen tijdelijk gebruik maken van lege ruimtes. Op die manier verrijken de gebruikers de verlaten ruimtes en hun omgeving, onderhouden zij die en verminderen zij bepaalde kosten voor de eigenaars, zoals het onderhoud.
Een andere Italiaanse stad heeft haar deelname in een URBACT-netwerk kunnen benutten om innovatieve oplossingen te vinden betreffende de leegstaande ruimten. Door deel te nemen aan het 2nd Chance Action Planning Network koos de stad Napels (IT) voor een participatieve aanpak om een groot verlaten gebouw in de stad te vernieuwen. Vandaag dient het gebouw als een ruimte waar burgers en burgerinitiatieven elkaar kunnen ontmoeten, ideeën delen en, vooral, hun belangstelling kunnen uitten voor proefprojecten die een tijdelijk gebruik inhouden. Er is geen permanent gebruik voorzien voor dit gebouw, waardoor de ruimtes levendig en steeds in ontwikkeling zijn. Napels kreeg dankzij dit initiatief een URBACT Good Practice en zette later zijn URBACT-reis voort door het Civic eState Transfer Network te leiden.
Hoewel de stad Gent (BE) een lange traditie van participatief bestuur heeft, heeft zij ook veel geleerd van Napels en van andere partners door deel te nemen aan het Civic eState Transfer Network. Met opgedane kennis heeft de gemeente een bottom-up aanpak ontwikkeld voor de ondersteuning van burgerinitiatieven, met inbegrip van juridische en administratieve ondersteuning. Hun proefactie omvatte een tijdelijk gebruik van een verlaten kerk die eigendom was van de stad, waar burgers toegang kregen om met overheidssteun hun eigen project op te bouwen.
Hoe kunnen steden op een andere manier burgerlijke ecosystemen ondersteunen?
Eén van de beste manieren waarmee plaatselijke autoriteiten de lokale gemeenschap kunnen helpen is door NGO's en burgerinitiatieven toegang te geven tot beschikbare ruimte. Natuurlijk is dit niet de enige manier en kan een stad nog veel meer doen:
-
toegang bieden tot apparatuur die NGO's en burgerinitiatieven kunnen gebruiken;
-
financieringsmogelijkheden bieden voor hun activiteiten en hun samenwerking met de stad (stabiele financieringsmechanismen over een periode van enkele jaren kunnen de NGO's stabiliteit bieden en hen helpen zich te ontwikkelen en te professionaliseren). Dit kan innovatieve financieringsmechanismen omvatten die samenwerking in plaats van concurrentie bevorderen en iedereen gelijke kansen bieden;
-
een manier creëren om het werk van lokale NGO's en hun activiteiten te promoten (op websites, sociale media, maandbladen, gemeenschapsborden enz;)
-
workshops en lezingen, juridisch en boekhoudkundig advies organiseren om de NGO's te helpen zich te ontwikkelen en te professionaliseren;
-
evenementen organiseren waar NGO's elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen uitwisselen en nieuwe samenwerkingsverbanden kunnen aangaan;
-
sommige overheidstaken overdragen aan lokale NGO's, waarbij hun werk wordt erkend en vertrouwen wordt getoond, maar ook de lasten voor de overheid worden verlicht en nieuwe en innovatieve benaderingen mogelijk worden gemaakt;
-
en de samenwerking tussen het stadsbestuur en de NGO’s formaliseren door een intentieverklaring voor samenwerking te ondertekenen.
Vertaald uit een artikel ingezonden door Nina Plevnik op 04/05/2023
