Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσκαλεί όλους τους συμμετέχοντες σε τρέχοντα προγράμματα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (Interreg) να λάβουν μέρος στη διαβούλευση που έχει ήδη ξεκινήσει (από τις 26 Μαρτίου) για το μέλλον της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής μετά το 2027. Η διαδικασία διαβούλευσης έγκειται στη διεξαγωγή μιας πανευρωπαϊκής έρευνας αναφορικά με τη συνεργασία των πόλεων της ΕΕ στο πεδίο της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 31 Ιουλίου 2024.

Ως προς το σκέλος του προγράμματος URBACT, η έρευνα εστιάζει στις πόλεις (ανεξαρτήτως μεγέθους) και τις ανάγκες τους, παραμένοντας ταυτόχρονα ανοικτή στο ευρύ κοινό. Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να μπει στην πλατφόρμα EUSurvey και να συμπληρώσει το σχετικό ερωτηματολόγιο, ενώ, παράλληλα με τη διεξαγωγή της έρευνας, θα διοργανωθεί μια σειρά διαβουλευτικών εκδηλώσεων και γύρων συζητήσεων που θα απευθύνεται στους πολίτες και ιδίως τους νέους ανθρώπους.

Όπως επισημαίνει ο Teofil Gherca, διευθυντικό στέλεχος του προγράμματος URBACT, «είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι συνδιαμορφώνουμε όλοι μαζί από κοινού το μέλλον του URBACT. Σκοπός μας είναι η υποστήριξη της ανταλλαγής γνώσεων και καλών πρακτικών μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων. Η έρευνα αυτή θα μας βοηθήσει να αναδείξουμε τα οφέλη μιας τέτοιας συνεργασίας και να αναβαθμίσουμε τη συνολική προσφορά μας προς τις πόλεις. Οι πόλεις γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον τι πραγματικά χρειάζονται για να βελτιώσουν την ευημερία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους».

Εν τέλει, τα αποτελέσματα της έρευνας θα δημοσιευθούν και θα υποβληθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να τροφοδοτήσουν τη συζήτηση για το μέλλον της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής και τη στήριξη που αυτή παρέχει στις συνεργασίες μεταξύ πόλεων.

Μην αναρωτηθείτε τι μπορείτε εσείς να κάνετε για το URBACT, αλλά τι μπορεί το URBACT να κάνει για εσάς

Από το 2002, το πρόγραμμα URBACT καθοδηγεί την αλλαγή σε ολόκληρη την Ευρώπη, μέσω της ενεργοποίησης συνεργατικών σχημάτων και μηχανισμών ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ πόλεων ενταγμένων σε θεματικά δίκτυα δράσεων. Μέχρι στιγμής, περισσότερες από 1.000 ευρωπαϊκές πόλεις έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα URBACT, λαμβάνοντας μέρος συνολικά σε περισσότερα από 150 δίκτυα και περισσότερα από 20 εθνικά συνέδρια, ευρωπαϊκά θερινά πανεπιστήμια και εορταστικές εκδηλώσεις, στο πλαίσιο μιας κοινής αντίληψης και ενός κοινού οράματος για βιώσιμη και ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη.

Διαχρονικά και διατομεακά, τα εν λόγω δίκτυα έχουν ανταποκριθεί στις ανάγκες των πόλεων, μέσω της ανάπτυξης των δεξιοτήτων των τοπικών εμπλεκομένων φορέων σε σχέση με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ολοκληρωμένων και συμμετοχικών πολιτικών και του διαμοιρασμού καλών αστικών πρακτικών. Στο πλαίσιο του προγράμματος URBACT III, για παράδειγμα, το δίκτυο URGE προέβη στον σχεδιασμό νέων πολιτικών για την κυκλικότητα στον κατασκευαστικό κλάδο, ο οποίος συνιστά έναν από τους πλέον σημαντικούς καταναλωτές πρώτων υλών. Οι εννιά πόλεις εταίροι του συγκεκριμένου δικτύου κατάφεραν να αποκτήσουν μια σε βάθος κατανόηση της κυκλικότητας και ανέπτυξαν μια εξατομικευμένη μεθοδολογία για την ενσωμάτωση της βιώσιμης αυτής θεματικής σε μεγάλα κατασκευαστικά έργα. Στο πλαίσιο του προγράμματος URBACT IV, το δίκτυο LET'S GO CIRCULAR! εστιάζει, πλέον, στην περαιτέρω εξέλιξη της προσέγγισης της κυκλικής οικονομίας, εναρμονίζοντάς την, μάλιστα, τόσο με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας όσο και με εκείνες του Σχεδίου Δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία. Οι δέκα πόλεις εταίροι του συγκεκριμένου δικτύου εργάζονται πάνω στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων για όλα τα θέματα που σχετίζονται με τα κυκλικά αστικά οικοσυστήματα, όπως αυτά που αφορούν τη διαχείριση των πλαστικών αντικειμένων, των υφασμάτων, των ηλεκτρονικών αποβλήτων, των τροφίμων, του νερού, των συσκευασιών, των μπαταριών και των οχημάτων, ανοίγοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον δρόμο για μια πραγματική κυκλική αστική μετάβαση.

Κοιτώντας μπροστά: αποτελέσματα της έρευνας και επιπτώσεις

Με το πέρας της καταληκτικής ημερομηνίας διεξαγωγής της έρευνας (31/07/2024), τα στελέχη του προγράμματος URBACT θα προχωρήσουν στη σύνοψη και την ανάλυση των συλλεχθέντων αποτελεσμάτων. Τα αρχικά ευρήματα θα παρουσιαστούν το φθινόπωρο του 2024. Τα αποτελέσματα θα δημοσιευτούν σε μια έκθεση η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί περί τα τέλη του τρέχοντος έτους, με την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη διατύπωση συστάσεων ως προς την επιθυμητή μορφή της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής κατά την επόμενη ενωσιακή προγραμματική περίοδο (2028-2034). Ακολούθως, το πόρισμα θα κατατεθεί στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος URBACT καθώς και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η χρονική αυτή συγκυρία είναι καίριας σημασίας, καθώς το 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα βρίσκεται ήδη σε διαδικασία προετοιμασίας των προτάσεων της για τους κανονισμούς της νέας ενωσιακής προγραμματικής περιόδου (2028-2034). Τα αποτελέσματα της έρευνας θα χρησιμεύσουν, επίσης, ως μια σημαντική εισροή πληροφόρησης για την αξιολόγηση των επιδόσεων του τρέχοντος προγράμματος (URBACT IV) αλλά και τη διαμόρφωση του μελλοντικού χαρακτήρα του προγράμματος.

Όπως υπογραμμίζει ο Eric Briat, αναπληρωτής προϊστάμενος της Διαχειριστικής Αρχής του Προγράμματος URBACT IV, «το πρόγραμμα είναι υπερήφανο για την παροχή συνεκτικών προτάσεων, σχεδίων και λύσεων πολιτικής που άπτονται των πραγματικών αναγκών των πόλεων, σε συνδυασμό με την ουσιαστική συνεισφορά του στην επίτευξη των στρατηγικών προτεραιοτήτων της ΕΕ. Η εισροή πληροφοριών από όσο το δυνατόν περισσότερες πόλεις και τοπικές αρχές αποτελεί βασικό εργαλείο για τη διαμόρφωση της επόμενης γενιάς προγραμμάτων εδαφικής συνεργασίας εντός του θεσμικού πλαισίου της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής».

Τα Δίκτυα Μεταφοράς Καινοτομίας με λίγα λόγια

Τα (εγκεκριμένα) Δίκτυα Μεταφοράς Καινοτομίας του προγράμματος URBACT IV θα ξεκινήσουν επίσημα τις δράσεις τους τον Σεπτέμβριο του 2024. Οι εταίροι θα συνεργαστούν στενά, για μια περίοδο άνω των δύο ετών, στο πλαίσιο μιας σύνθετης διαδικασίας κατανόησης, προσαρμογής και επανάχρησης των καινοτόμων πρακτικών που έλαβαν προηγουμένως χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Αστικών Καινοτόμων Δράσεων. Θα λάβουν μέρος σε δραστηριότητες ανταλλαγών και εκμάθησης, θα συνεργαστούν με τις Τοπικές Ομάδες URBACT για την ανάπτυξη επενδυτικών σχεδίων για τις πόλεις τους (στην περίπτωση των επικεφαλής εταίρων καταρτίζονται σχέδια επιχειρησιακής συνέχειας) και θα επωφεληθούν από ευκαιρίες ανάπτυξης ικανοτήτων και απόκτησης τεχνογνωσίας του προγράμματος URBACT IV.

Κορυφαία θέματα και ενδιαφέροντα ανά χώρα

Οι κύριες θεματικές κατηγορίες των υποβληθεισών προτάσεων έργων είναι οι εξής: α) «Θέσεις εργασίας και δεξιότητες στην τοπική οικονομία» και «Αστική φτώχεια» (με τρεις αιτήσεις η καθεμία κατηγορία), β) «Πολιτισμός και πολιτιστική κληρονομιά», «Ψηφιακή μετάβαση» και «Αστική ασφάλεια» (με δύο αιτήσεις η καθεμία κατηγορία). Η ποικιλία των θεματικών κατηγοριών των υποψηφίων δικτύων ITNs δεν περιορίζεται στις προαναφερθείσες, καθότι έχουν υποβληθεί, επίσης, προτάσεις με αντικείμενα δράσης όπως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος ή η στέγαση και η κοινωνική ενσωμάτωση μεταναστών και προσφύγων.

Με όρους γεωγραφικής κάλυψης ως προς τις 19 συνολικά υποβληθείσες αιτήσεις σχηματισμού δικτύων, η Πορτογαλία έχει τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση, με 15 αιτούντες εταίρους, ενώ Ισπανία και Ιταλία ακολουθούν κατά πόδας, με 14 αιτούντες εταίρους η κάθε χώρα. Στην τέταρτη θέση βρίσκεται η Ελλάδα, με 11 αιτούσες πόλεις. Να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πρόσκλησης, σε κάθε εταιρικό σχήμα δεν επιτρέπεται να υπάρχει δεύτερος εταίρος έργου από την ίδια χώρα.

Τα επόμενα βήματα

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων και προτάσεων από ενδιαφερόμενους φορείς της Ευρώπης, στο πλαίσιο της ανοικτής πρόσκλησης του URBACT IV για σχηματισμό Δικτύων Μεταφοράς Καινοτομίας, το πρόγραμμα έχει περάσει πλέον στη φάση της τελικής επιλογής και έγκρισης των δικτύων που θα δημιουργηθούν και θα δραστηριοποιηθούν. Ειδικότερα, η Γραμματεία URBACT έχει ήδη διενεργήσει τους απαραίτητους ελέγχους επιλεξιμότητας και σύντομα η Ομάδα Εξωτερικής Αξιολόγησης θα ξεκινήσει το έργο της αξιολόγησης των αιτήσεων.

Εν συνεχεία, οι αξιολογημένες προτάσεις θα κοινοποιηθούν για εξέταση στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος URBACT IV, η οποία, στις 28 Ιουνίου 2024, θα προχωρήσει στην τελική επιλογή τουλάχιστον δέκα δικτύων ITNs.

Στα εγκεκριμένα δίκτυα ITNs θα έχουν δυνατότητα συμμετοχής και πόλεις της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, κατόπιν μιας ξεχωριστής ανοικτής πρόσκλησης προς τις πόλεις των εν λόγω χωρών για υποβολή αιτήσεων, η οποία αναμένεται να δημοσιευτεί τον Ιούνιο του 2024.

Ακριβώς πριν από μια οκταετία, στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο Παρίσι, οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μέχρι το 2050, στον 1,5 βαθμό Κελσίου συγκριτικά με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα απαιτείται να μειωθούν στο ήμισυ μέχρι το 2030, ενώ και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θέτει φιλόδοξους τομεακούς στόχους για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) δημοσίευσε τον επικαιροποιημένο Δείκτη Ισότητας των Φύλων, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της διασύνδεσης των ζητημάτων ισότητας των φύλων με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Σύμφωνα με την έκθεση του EIGE, οι έμφυλες και οι διασταυρούμενες ανισότητες διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζονται από αυτήν.

Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και ο κλάδος των μεταφορών: Πού υπεισέρχεται η διάσταση του φύλου;

Ο κλάδος των μεταφορών ευθύνεται σχεδόν για το 30% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ, εκ των οποίων το 72% προέρχεται από τις οδικές μεταφορές. Είναι ο μόνος κλάδος που σημειώνει αύξηση εκπομπών από το 1990. Παγκοσμίως, οι πόλεις παράγουν περίπου το 70% των εκπομπών, γεγονός που τις καθιστά οδηγούς στην κούρσα για τον μηδενισμό των ρύπων.

Πολλές πόλεις έχουν αναπτύξει τα δικά τους σχέδια για το κλίμα, τα οποία μερικές φορές είναι πιο φιλόδοξα από τους εθνικούς στόχους για το κλίμα. Δεδομένης της κυριαρχίας των οδικών μεταφορών στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η μετατόπιση από τη χρήση των ιδιωτικών οχημάτων στη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς αναδεικνύεται σε κεντρικό πυλώνα αντιμετώπισης του προβλήματος. Σε αυτό ακριβώς το σημείο γίνεται εμφανής η διάσταση του φύλου, καθώς, όπως επισημαίνεται και στην έκθεση του προγράμματος URBACT για τις Πόλεις με Ισότητα Φύλων, οι άντρες και οι γυναίκες διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς. Ειδικότερα:

• Οι γυναίκες χρησιμοποιούν περισσότερο μέσα μαζικής μεταφοράς σε σχέση με τους άντρες.
• Οι άντρες χρησιμοποιούν περισσότερο το αυτοκίνητο σε σχέση με τις γυναίκες.
• Οι γυναίκες πραγματοποιούν πολλές στάσεις κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών τους σε σχέση με τους άντρες, οι οποίοι, σε γενικές γραμμές, είναι πιο σύντομοι στις μετακινήσεις τους.

Με τη δημοσίευση του Δείκτη Ισότητας των Φύλων του EIGE, η κ. Τζένη Κουτσομάρκου, στέλεχος του προγράμματος URBACT, έδωσε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πόλεις πρωτοπορούν στα ζητήματα διασύνδεσης φύλου και κλίματος. Πιο συγκεκριμένα, συμμετείχε ως ομιλήτρια στο διαδικτυακό σεμινάριο του EIGE με τίτλο «Στον δρόμο προς ένα πράσινο και φυλετικά ίσο δίκτυο μεταφορών στην ΕΕ» προκειμένου να γνωστοποιήσει πρακτικές μεθόδους με τις οποίες οι πόλεις μπορούν να εξασφαλίσουν τη φυλετική ισότητα στα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας που καταρτίζουν. Χαρακτηριστικά επεσήμανε ότι «οι πόλεις οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τρεις παραμέτρους στα θέματα αστικής κινητικότητας: την ασφάλεια, την προσβασιμότητα και τη διαθεσιμότητα».

Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο οι άντρες θα μετακινούνται όπως οι γυναίκες…

Ως ένα διαφωτιστικό παράδειγμα βιώσιμης και φυλετικά ίσης αστικής κινητικότητας μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση της σουηδικής πόλης Umea, η οποία υπήρξε επικεφαλής του δικτύου URBACT GenderedLandscape. Στην εν λόγω πόλη όλες οι αποφάσεις σχεδιασμού και συγκοινωνιών λαμβάνονται βάσει συλλογής και ανάλυσης δεδομένων κατηγοριοποιημένων ανά φύλο. Οι έρευνες αστικής κινητικότητας που διεξάγονται παρέχουν στον δήμο πληροφορίες σχετικά με το πρόσωπο που μετακινήθηκε, την ημερομηνία της μετακίνησης, τον προορισμό και το μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιήθηκε. Στο πλαίσιο αυτών των ερευνών, διαπιστώθηκε ότι το 60% των ταξιδιών εντός της πόλης πραγματοποιούνται με βιώσιμα μέσα μεταφοράς (περπάτημα, ποδηλασία και δημόσιες συγκοινωνίες), ενώ ο επίσημος στόχος που έχει τεθεί είναι στο 65%. Επιπλέον, εξετάζοντας την ανάλυση δεδομένων ανά φύλο, παρατηρείται ότι το 66% των γυναικών στην πόλη Umea χρησιμοποιούν βιώσιμα μέσα μεταφοράς, ενώ στους άντρες το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 55%. Συνεπώς, εάν οι άντρες μετακινούνταν εντός της πόλης με τον ίδιο τρόπο που μετακινούνται οι γυναίκες, ο επίσημος στόχος θα είχε ήδη επιτευχθεί.

Τα παραπάνω ευρήματα έχουν ωθήσει τις τοπικές αρχές να εστιάσουν τις δράσεις τους σε «ανδροκρατούμενους» εργασιακούς χώρους προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα στη διαχείριση του επίμαχου ζητήματος. Μέσα από μελέτες παρατήρησης και συνεντεύξεις με επιχειρήσεις και εργαζομένους, το πολιτικοδιοικητικό προσωπικό του δήμου διερεύνησε ζητήματα υποδομών, όπως η τοποθεσία των στάσεων λεωφορείων, η συχνότητα των δρομολογίων, καθώς επίσης ευρύτερα ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση του προσωπικού χρόνου, τον διαμοιρασμό ευθυνών στο σπίτι και την οικογενειακή φροντίδα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατανέμονται οι υποχρεώσεις αυτές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ως άμεσο επακόλουθο των εν λόγω ευρημάτων, η πόλη της Umea προέβη σε τροποποιήσεις του προγράμματος των λεωφορειακών δρομολογίων και δημιούργησε επιπλέον στάσεις. Επίσης, δημιουργήθηκαν επιπλέον θέσεις στάθμευσης για ποδήλατα σε εταιρικές εγκαταστάσεις, ενώ ορισμένες επιχειρήσεις χορηγούν πρόσθετες ημέρες διακοπών στους εργαζόμενους εκείνους που μετακινούνται με βιώσιμα μέσα μεταφοράς. Τελικά, αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στο πεδίο της αλλαγής κανόνων και πρακτικών έναντι των εργαζομένων.

Η πόλη της Umea αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα βιώσιμης και φυλετικά ίσης αστικής κινητικότητας, ενώ αντίστοιχες παρεμβάσεις σε πόλεις όλης της Ευρώπης προφανώς και παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Παρόλ’ αυτά, η έμφαση στη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων με κατηγοριοποίηση ανά φύλο επιτρέπει σε καθεμία πόλη να κατανοεί τις διαφορετικές δυναμικές που αναπτύσσονται στο πεδίο της πράξης, ούτως ώστε να είναι σε θέση να αξιολογεί και να παρακολουθεί τον αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης σε ζητήματα ισότητας των φύλων.

The URBACT IV call for Innovation Transfer Networks ran from 10 January to 20 March 2024, accepting proposals from partnerships led by cities who had formerly implemented Urban Innovative Actions projects. Cities from across the European Union, Norway, Switzerland, Albania, Bosnia and Herzegovina, Montenegro, North Macedonia and Serbia were eligible to express their interest and join the proposals as Project Partners. 

While the selection process is ongoing, let's take a look at who applied, and in which thematic areas.

Innovation Transfer Networks in a nutshell

The URBACT Innovation Transfer Networks will officially kick off in September 2024. Partners will work together for over two years to understand, adapt and re-use the innovative practices previously funded under Urban Innovative Actions.  They will engage in exchange and learning activities, work with URBACT Local Groups on developing Investment Plans for their cities (‘Continuity Plans’, in the case of Lead Partners) and benefit from URBACT capacity-building and knowledge opportunities. 

Top subjects and interests per country

The leading thematic areas of the project proposals are ‘Jobs and skills in the local economy’ and ‘Urban poverty’, with three applications each, followed by ‘Culture and cultural heritage’, ‘Digital Transition’ and ‘Urban security’, with two proposals per topic. The diversity of subjects does not end there, with further applications varying from climate change adaptation and environment to housing and integration of migrants and refugees.

In terms of geographical coverage across the 19 submitted applications, Portugal is represented by 15 partners, closely followed by Spain and Italy with 14 partners each. Greece comes in fourth, with 11 applicant cities. It is relevant to mention that for this call, a single partnership could not have more than one Project Partner from the same country. See the detailed breakdown per country.

What’s next?

Now that the call for Innovation Transfer Networks has closed, the selection process has begun. The URBACT Secretariat has already performed the eligibility checks, and soon the External Assessment Panel begins its work to evaluate the applications. 

Assessed proposals will be shared for the consideration of the URBACT IV Monitoring Committee who will ultimately select at least 10 Innovation Transfer Networks on 28 June 2024. 

Cities from Ukraine and Moldova will be able to join the approved Innovation Transfer Networks, following a distinctive call for applications open for cities from these countries to be published in June 2024. 

Keep an eye on the URBACT website for the official call results. In the meantime, stay tuned for other URBACT opportunities and sign up for our newsletter here!

Υπάλληλοι καθαριότητας, bartender, οδηγοί, νοσοκόμοι και εργαζόμενοι εφοδιαστικών αλυσίδων είναι ορισμένα μόνο από τα επαγγέλματα εκείνα που αναλαμβάνουν δράση «αφού πέσει το σκοτάδι». Εξετάζοντας το μέγεθος της επιρροής της «νυκτερινής οικονομίας» στο ντόπιο εργατικό δυναμικό ανά τον κόσμο, μπορεί να αναφερθεί, ενδεικτικά, ότι στη Νέα Υόρκη η «νυκτερινή οικονομία» υποστηρίζει συνολικά 300.000 θέσεις εργασίας στους κλάδους του πολιτισμού, της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης (φιλοξενία, εστίαση, τέχνες, αθλητισμός και αναψυχή), ενώ στο Λονδίνο 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι ασκούν διάφορες νυκτερινές εργασίες (191.000 άτομα εργάζονται στον τομέα της υγείας, 178.000 παρέχουν επαγγελματικές υπηρεσίες, 168.000 απασχολούνται στον τομέα του πολιτισμού και της αναψυχής).

Κατόπιν των ανωτέρω παρατηρήσεων και συνεκτιμώντας, παράλληλα, τη διάσταση και τη σημασία του φύλου στην αγορά εργασίας, αναδεικνύεται η ύπαρξη φυλετικών ανισοτήτων και στο πεδίο της «νυκτερινής οικονομίας». Πιο συγκεκριμένα, μόνο το 38% των εργαζομένων νύκτα στο Λονδίνο είναι γυναίκες, ενώ τα στατιστικά στοιχεία δεν λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις ευθύνες οικογενειακής φροντίδας που αναλαμβάνονται, ως επί το πλείστον, από τις γυναίκες στο σπίτι κατά τις νυκτερινές ώρες.

Συνεπώς, η αναμόρφωση του καθεστώτος της νυκτερινής εργασίας στις πόλεις προς όφελος των γυναικών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη βελτίωση της απασχολησιμότητάς τους, την ενίσχυση του αισθήματος ασφαλείας, όπως επίσης για την αντιμετώπιση κάθε μορφής σεξουαλικής παρενόχλησης και την προαγωγή της ισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα, μέσω της δημιουργίας νέων υπηρεσιών και λειτουργιών.

Όλοι στον αγώνα για ασφαλέστερες πόλεις

Η βελτίωση της πρόσβασης σε καλύτερες νυκτερινές θέσεις εργασίας για τις γυναίκες στις πόλεις αποτελεί μια πρόκληση που χρήζει πολύπλευρης αντιμετώπισης. Ειδικότερα, η αίσθηση ασφάλειας σε δημόσιους χώρους συνιστά καθοριστικό στοιχείο επηρεασμού των εργασιακών επιλογών των γυναικών. Σύμφωνα με την πρόσφατη Έκθεση για την Ποιότητα Ζωής στις Ευρωπαϊκές Πόλεις (2023), το αίσθημα ασφάλειας στις πόλεις κατά τις νυκτερινές ώρες είναι μικρότερο στις γυναίκες συγκριτικά με τους άντρες (67% έναντι 72%).

Η πρόσβαση σε τακτικές, ασφαλείς και αξιόπιστες δημόσιες συγκοινωνίες αποτελεί μια κρίσιμη πτυχή του ζητήματος της μείωσης των ανισοτήτων στην πρόσβαση και τη συμμετοχή των ατόμων σε νυκτερινές οικονομικές δραστηριότητες των πόλεων. «Οι γυναίκες συχνά αρνούνται θέσεις εργασίας που περιλαμβάνουν νυκτερινές βάρδιες. Η αναμονή στις στάσεις για ένα νυκτερινό λεωφορείο ή τρένο μπορεί να αποδειχθεί μια ιδιαιτέρως προβληματική κατάσταση, αποθαρρύνοντας συχνά τις γυναίκες να επιλέξουν τα συγκεκριμένα μέσα αστικής μετακίνησης και εξαναγκάζοντάς τες να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα σε σχέση με τους άντρες προκειμένου να μπορούν να επιστρέφουν στο σπίτι τους ασφαλείς, με τη χρήση υπηρεσιών ταξί ή ride-sharing (κοινόχρηστα οχήματα). Η αξιοποίηση ψηφιακών λύσεων και τεχνολογικών εργαλείων και συστημάτων πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών δύναται να αποτελέσει μια πολύτιμη πηγή άντλησης στατιστικών δεδομένων αναφορικά με τη χρήση μεταφορικών μέσων από τις γυναίκες τη νύκτα, όπως επίσης να συμβάλει στη δημιουργία πιο εύχρηστων ηλεκτρονικών εφαρμογών για την αναφορά περιστατικών παρενόχλησης και βίας στα μέσα μαζικής μεταφοράς» επισημαίνει χαρακτηριστικά η Nourhan Bassam, πολεοδόμος και συγγραφέας του έργου «The Gendered City».

Το πιλοτικό έργο του νυκτερινού λεωφορείου που εφάρμοσε, από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, η εσθονική πόλη Ταλίν, εταίρος του δικτύου URBACT «Cities After Dark», εξυπηρέτησε πάρα πολύ στις μετακινήσεις τους εργαζομένους και λάτρεις των πάρτι, διαθέτοντας συνολικά τέσσερις γραμμές δρομολογίων, που συνέδεαν το κέντρο της πόλης με διάφορα προάστιά της. «Τα νυκτερινά λεωφορεία μπορούν να αποτελέσουν καθοριστικούς παράγοντες στο θέμα της ενίσχυσης του αισθήματος ασφαλείας των γυναικών τη νύκτα, προσφέροντάς τους μια βιώσιμη και ασφαλή εναλλακτική λύση στις μετακινήσεις τους από και προς τον χώρο εργασίας ή απλώς στις μετακινήσεις τους για νυκτερινή διασκέδαση στην πόλη» σημειώνει η Natalie Mets, σύμβουλος νυκτερινής ζωής στην πόλη του Ταλίν και συντονίστρια της Τοπικής Ομάδας URBACT.

Η αντιμετώπιση του χάσματος ανάμεσα στα δύο φύλα στο θέμα των νυκτερινών αστικών μετακινήσεών τους, συνιστά μια κοινή προτεραιότητα για όλες τις πόλεις παγκοσμίως. Στην ινδική πόλη Βομβάη, το έργο με την ονομασία «Safe City» αποσκοπεί στη δημιουργία ασφαλέστερων αστικών και μεταφορικών εμπειριών για όλους, μέσω της ανάλυσης δεδομένων που συλλέγονται από διαδικτυακές έρευνες και ελέγχους πολεοδομικού σχεδιασμού αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες μετακινούνται στους δρόμους, τις αγορές και τους συγκοινωνιακούς κόμβους κατά τις νυκτερινές ώρες. Το συγκεκριμένο έργο, με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Stanford, της διεθνούς μη κερδοσκοπικής και μη κυβερνητικής οργάνωσης Vital Voices και του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, ανέπτυξε δέκα βασικές αρχές δράσης οι οποίες μπορούν να υιοθετηθούν αργότερα στο πλαίσιο και άλλων έργων βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Οι εν λόγω αρχές αφορούν την ενεργό ανάμειξη των γυναικών σε έργα πολεοδομικού σχεδιασμού, τη διοργάνωση ομαδικών νυκτερινών περιπάτων για ασφαλή επιστροφή στο σπίτι και την προώθηση της γυναικείας συμμετοχής στο νυκτερινό εργατικό δυναμικό των πόλεων. Η αύξηση του αριθμού των γυναικών οδηγών ταξί στους νυκτερινούς δρόμους πόλεων όπως η Βομβάη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κατά το οποίο η παροχή υπηρεσιών ταξί μόνο για γυναίκες απέκτησε υψηλή προβολή και δημοφιλία την τελευταία δεκαετία.

Επένδυση στην κατάρτιση και την εκπαίδευση για καλύτερες εργασιακές συνθήκες

Εφόσον μια πόλη επιθυμεί να κατοχυρώσει το καθολικό δικαίωμα της συμμετοχής των πολιτών στις νυκτερινές της δραστηριότητες, τότε η διαδικασία ενημέρωσης των ενδιαφερομένων (από εργαζομένους μέχρι λάτρεις των πάρτι) για θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης κάθε μορφής σεξουαλικής παρενόχλησης είναι κρίσιμης σημασίας. Σύμφωνα με μια μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 90% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης είναι γυναίκες, ενώ μία στις τρεις γυναίκες έχουν βιώσει, ως ενήλικες, σωματική ή σεξουαλική βία.

Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του αισθήματος ανασφάλειας που βιώνουν πολλές γυναίκες κατά τις μετακινήσεις τους και την εργασία τους, η πόλη του Λονδίνου υιοθέτησε τον Χάρτη Νυκτερινής Ασφάλειας των Γυναικών. Το συγκεκριμένο έγγραφο δεσμεύει τους υπογράφοντες οργανισμούς καθώς επίσης τα μαγαζιά και τις επιχειρήσεις που λειτουργούν τη νύκτα να προχωρήσουν στον σχεδιασμό ασφαλέστερων για τις γυναίκες δημοσίων χώρων και εργασιακών χώρων, να ορίσουν έναν υπεύθυνο για την προώθηση της ασφάλειας των γυναικών τη νύκτα, να σχεδιάσουν επικοινωνιακές καμπάνιες για το εν λόγω ζήτημα και να εκπαιδεύσουν κατάλληλα το προσωπικό τους προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι όλες οι καταγγελίες γυναικών για σεξουαλική παρενόχληση καταγράφονται και απαντώνται. Ο δήμαρχος του Λονδίνου Sadiq Khan έχει επενδύσει περισσότερες από 100.000 βρετανικές λίρες (περίπου 117.000 ευρώ) στους τομείς της ανάπτυξης επιμορφωτικών δραστηριοτήτων, της διοργάνωσης εκδηλώσεων διαμοιρασμού και διάχυσης καλών πρακτικών και της παροχής πόρων για την υποστήριξη εθελοντών υπογραφόντων του Χάρτη Νυκτερινής Ασφάλειας των Γυναικών. Μεταξύ των προαναφερθέντων πόρων είναι και η Εργαλειοθήκη του Χάρτη Νυκτερινής Ασφάλειας των Γυναικών, η οποία δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την εθνική καμπάνια για μια ασφαλέστερη νυκτερινή ζωή στην πόλη, με τίτλο «Καλή Νυκτερινή Έξοδος» (Good Night Out), προκειμένου να προσφέρει στους ενδιαφερομένους ιδέες και έμπνευση για να θέσουν σε εφαρμογή τις δεσμεύσεις τους, με ιδιαίτερη έμφαση στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και την υιοθέτηση καινοτόμων μεθόδων επικοινωνίας με τους πελάτες.

Στο Παρίσι, η γαλλική ΜΚΟ Consentis, εταίρος του δικτύου URBACT «Cities After Dark», ενώνει τις δυνάμεις της με το Νυκτερινό Συμβούλιο (Conseil de la nuit) της πόλης, στο πλαίσιο της βελτίωσης του επιπέδου ασφαλείας των δημοσίων εκδηλώσεων, όπου εκτιμάται ότι το 60% των γυναικών έχουν υπάρξει θύματα σεξουαλικής επίθεσης ή βίας. Οι παραπάνω φορείς πραγματοποιούν επιμορφωτικές δράσεις για καλλιτέχνες, μέλη προσωπικού και διοργανωτές και τοποθετούν σταντ προβολής και προώθησης μηνυμάτων προσωρινά έξω από δημοφιλή κλαμπ, μουσικά μαγαζιά και χώρους φεστιβάλ. «Η στρατηγική μας έγκειται στην αξιοποίηση της ευκαιρίας να προκληθεί δημόσια συζήτηση σχετικά με τη σεξουαλική συναίνεση, στο πλαίσιο εκδηλώσεων και φεστιβάλ, καθότι τα κλαμπ και οι πολιτιστικοί χώροι αποτελούν σημεία στα οποία οι άνθρωποι προσέρχονται με εορταστική διάθεση και είναι δεκτικοί σε θετικά μηνύματα» παρατηρεί η Julie Lalloué, συντονίστρια της Consentis και μέλος της Τοπικής Ομάδας URBACT στο Παρίσι. Η διάδοση πληροφοριών σχετικά με τη συναινετική κουλτούρα σε χώρους κεφιού και διασκέδασης δεν συνιστά μόνο έναν τρόπο μείωσης των περιστατικών παρενόχλησης κατά τη διάρκεια δημοσίων εκδηλώσεων αλλά και έναν τρόπο εκπαίδευσης των ανθρώπων για τη βελτίωση της συμπεριφοράς στην ιδιωτική τους ζωή, ιδίως σε μια πόλη όπως το Παρίσι, όπου τα περισσότερα νυκτερινά βίαια εγκλήματα συμβαίνουν σε ιδιωτικούς χώρους.

Η ενίσχυση της ασφάλειας των γυναικών που εργάζονται στη νυκτερινή διασκέδαση είναι μια ακόμη βασική προτεραιότητα για την Consentis, η οποία προώθησε, τον Οκτώβριο του 2023, την καμπάνια «Επανεφευρίσκοντας τη νύκτα» (Reinventing the night), με σκοπό την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας κατά των επαγγελματιών DJ. Στο πλαίσιο της καμπάνιας αυτής, κυκλοφόρησε μια διακήρυξη που εμπεριείχε μια σειρά αρχών για την ενίσχυση της ασφάλειας των γυναικών και μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας που απασχολούνται σε νυκτερινές εργασίες του κλάδου του πολιτισμού. Επιπλέον, καταρτίστηκε μια σειρά πρωτοκόλλων για την ασφάλεια των καλλιτεχνών και των μουσικών χώρων, με σκοπό τη δημιουργία ενός καλύτερου εργασιακού περιβάλλοντος, μέσω της υιοθέτησης μέτρων πρόληψης και ενημέρωσης για διάφορες ομάδες αποδεκτών, όπως οι λάτρεις των πάρτι, οι διοργανωτές εκδηλώσεων και οι εταιρείες κρατήσεων.

Η εφαρμογή μέτρων βελτίωσης της ασφάλειας σε μπαρ και κλαμπ μπορούν, επίσης, να καταστήσουν τους χώρους αυτούς πιο φιλικούς για τις γυναίκες. Η Andreina Seijas, συνεργάτιδα της διεθνούς αρχιτεκτονικής και κατασκευαστικής εταιρείας Gehl και ερευνήτρια σε θέματα διακυβέρνησης και σχεδιασμού πολιτικών για τη νυκτερινή ζωή των πόλεων, ανέφερε χαρακτηριστικά τα εξής: «Σε μια σειρά σεμιναρίων που παρουσίασα στη Βαρκελώνη διαπίστωσα με έκπληξη ότι οι νέες γυναίκες δήλωναν πως αισθάνονταν περισσότερο ασφαλείς στους δρόμους της πόλης παρά μέσα σε ένα κλαμπ. Κανονικά, όλοι νομίζουμε πως είναι καλύτερα να βρίσκεσαι σε έναν εσωτερικό χώρο, όμως αυτό δεν είναι πάντοτε αληθές. Η ποιότητα των εσωτερικών χώρων στα κέντρα διασκέδασης είναι συχνά κακή, καθώς οι τουαλέτες δεν είναι καθόλου λειτουργικές ή ο έλεγχος ως προς τα πρόσωπα που έχουν πρόσβαση στα σημεία αυτά διασκέδασης είναι ανύπαρκτος. Πρόκειται για ένα πολύ λεπτό ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης μέσω της αξιοποίησης ποιοτικών δεδομένων, τα οποία θα συμβάλλουν στην αναγνώριση των ατόμων που κάνουν χρήση των συγκεκριμένων νυκτερινών χώρων και κτηρίων αλλά και στην κατανόηση του τρόπου χρήσης τους».

Νέες υπηρεσίες και ευκαιρίες για τις γυναίκες

Η δημιουργία καινοτόμων υπηρεσιών για την υποστήριξη της απασχολησιμότητας και, γενικότερα, της ποιότητας ζωής των γυναικών τη νύκτα στις πόλεις αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο των αστικών στρατηγικών για τις νυκτερινές οικονομικές δραστηριότητες. Η πορτογαλική πόλη της Μπράγκα, επικεφαλής εταίρος του δικτύου URBACT «Cities After Dark», πρόκειται να εγκαινιάσει, τον Σεπτέμβριο του 2024, τη λειτουργία του πρώτου εικοσιτετράωρου δημοτικού βρεφονηπιακού σταθμού, με την ονομασία «Λέσχη των Παιδιών» (Clube dos Pequenos). Βρίσκεται πολύ κοντά στο Πανεπιστήμιο του Minho και το νοσοκομείο της πόλης, ενώ θα δέχεται νεογέννητα παιδιά μέχρι και παιδιά ηλικίας τριών ετών. Αναμένεται να αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντική υπηρεσία για γονείς εργαζόμενους σε υγειονομικά και εκπαιδευτικά επαγγέλματα, προσφέροντας ανακούφιση, πρωτίστως, στις γυναίκες, οι οποίες επωμίζονται, κατά κύριο λόγο, την ευθύνη της φροντίδας παιδιών και άλλων ευάλωτων ή ενήλικων συγγενών κατά τις νυκτερινές ώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δείκτη Ισότητας των Φύλων (2019) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), στην Πορτογαλία το 87% των γυναικών αφιερώνουν τουλάχιστον μία ώρα καθημερινά στην οικογενειακή φροντίδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άντρες ανέρχεται στο 79%. Επιπλέον, περίπου το 78% των γυναικών μαγειρεύουν και κάνουν δουλειές σπιτιού τουλάχιστον μία ώρα καθημερινά, με το αντίστοιχο ποσοστό για τους άντρες να βρίσκεται στο χαμηλό 19%, διαμορφώνοντας ένα από τα μεγαλύτερα φυλετικά χάσματα στην ΕΕ.

Ζωντανοί δημόσιοι χώροι για τις γυναίκες

Η πρόσβαση των γυναικών στις νυκτερινές οικονομικές δραστηριότητες των πόλεων προϋποθέτει όχι μόνο καλύτερο σχεδιασμό των δημοσίων χώρων και των σημείων πρασίνου, πλαισιωμένων με ποιοτικό φωτισμό και συστήματα ασφαλείας, αλλά και την εκπόνηση στρατηγικών για τη διατήρηση της ζωής στους χώρους αυτούς και κατά τις βραδινές ώρες, μέσω της ανάπτυξης πολιτιστικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και, κυρίως, μέσω της ενθάρρυνσης της συμμετοχής γυναικών εργαζομένων και λοιπών άλλων κοινωνικών ομάδων στη «νυκτερινή οικονομία». Χαρακτηριστικό πρακτικό παράδειγμα της συγκεκριμένης αναπτυξιακής προσέγγισης για τη νυκτερινή ζωή των πόλεων αποτέλεσε το έργο «ToNite», που υλοποίησε η ιταλική πόλη Τορίνο, στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Αστικής Πρωτοβουλίας. Το εν λόγω έργο χρηματοδότησε 20 μικρότερα τοπικά έργα για την αναζωογόνηση δημοσίων χώρων σε προαστιακές περιοχές κατά μήκος του ποταμού Ντόρα, όπως θεατρικά φεστιβάλ, προβολές ταινιών, αθλητικές δραστηριότητες και προγράμματα διδασκαλίας και εκμάθησης γλωσσών, τα οποία παρακολούθησαν, κατά κύριο λόγο, γυναίκες από κοινότητες μεταναστών. Οι δράσεις που έλαβαν χώρα σε δρόμους και δημόσια πάρκα προσέφεραν ένα θετικό ερέθισμα σε διάφορες γενιές γυναικών που διεκδικούν για τους εαυτούς τους την ανάκτηση των δημοσίων χώρων τη νύκτα, ενισχύοντας τη συμμετοχή τους στη δημόσια σφαίρα.

Το προαναφερθέν παράδειγμα των νυκτερινών λεωφορείων στο Ταλίν συνιστά πλέον (από φέτος) μια μόνιμη συγκοινωνιακή υπηρεσία στην εσθονική πρωτεύουσα, ενώ αποτελεί, παράλληλα, μια σημαντική προσωπική επιτυχία για τη σύμβουλο νυκτερινής ζωής της πόλης του Ταλίν Natalie Mets. Αποδεικνύει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον που μπορούν να επιδείξουν γυναίκες με θέσεις ευθύνης στον τομέα της διακυβέρνησης θεμάτων που αφορούν τη «νυκτερινή οικονομία» των πόλεων, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που άπτονται της ασφαλείας και της ποιότητας ζωής των γυναικών στις πόλεις τη νύκτα. Μια έρευνα που διεξήχθη το 2018 σε παγκόσμια κλίμακα και στην οποία συμμετείχαν δήμαρχοι και σύμβουλοι με αυξημένη ευαισθησία και δραστηριοποίηση στο πεδίο της νυκτερινής ζωής της πόλης τους έδειξε ότι μόνο το 26% εξ αυτών ήταν γυναίκες, ωστόσο κάτι φαίνεται να αλλάζει. «Παραδοσιακά, ο πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελούσε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, όμως αξίζει να σημειωθεί ότι ολοένα και περισσότερες γυναίκες ηγούνται εγχειρημάτων στον τομέα της νυκτερινής οικονομίας και ασκούν αυξανόμενη επιρροή στη διακυβέρνηση του εν λόγω τομέα, καθότι πολλές εξ αυτών εργάζονται στον κλάδο του πολιτισμού ή σε χώρους συνάντησης κουίρ ατόμων, διαμορφώνοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, μια νέα προοπτική» επισημαίνει η Andreina Seijas.

Παρά το επίμονο χάσμα που υφίσταται ανάμεσα στα δύο φύλα, δεν θεωρείται ότι αποτελεί μια ανυπέρβλητη κατάσταση χάρη στην ύπαρξη τοπικών αστικών στρατηγικών και νέων υπηρεσιών που στοχεύουν να αναδείξουν τη «νυκτερινή οικονομία» σε μοχλό ανάπτυξης, αειφορίας και ισότητας στις πόλεις.

Αξιοποιώντας τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών

Οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις προμηθειών ανέκαθεν υπήρξαν ένα σημαντικό θέμα για τους δήμους και άλλες δημόσιες αρχές. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα URBACT έχει πρωτοπορήσει στο πεδίο της επανεξέτασης του τρόπου με τον οποίο οι ευρωπαϊκές πόλεις παράγουν, διανέμουν και καταναλώνουν τρόφιμα. Πέραν της τροφής για σκέψη που έχει προσφέρει το URBACT σε επαγγελματίες των ευρωπαϊκών πόλεων όλα αυτά τα χρόνια της λειτουργίας του, η ομάδα του προγράμματος έχει αναπτύξει, επίσης, το Διαδικτυακό Μάθημα Στρατηγικών Δημοσίων Συμβάσεων προκειμένου να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές πόλεις να διαχειριστούν τα ισχύοντα θεσμικά πλαίσια που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις και να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τους.

Καθοδηγώντας την ενεργειακή μετάβαση

Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση του δικτύου μεταφοράς καινοτομίας VILAWATT, το πρόγραμμα URBACT επιδιώκει πλέον να επιτύχει την πλήρη ενσωμάτωση των διδαγμάτων που αποκομίστηκαν, των συστάσεων πολιτικής που διατυπώθηκαν και διαφόρων άλλων πρακτικών του δικτύου σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις. Βασισμένο σε ένα έργο Αστικής Καινοτόμου Δράσης (UIA), το οποίο έγκειτο στην ανάπτυξη μιας κοινοπραξίας πολιτών, δημοσίου τομέα και ιδιωτικού τομέα για την από κοινού αγορά και προμήθεια ενέργειας, σε συνδυασμό με δράσεις αναβάθμισης κτηρίων και ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, το εν λόγω πιλοτικό δίκτυο μοιράστηκε τις πρακτικές που είχαν υιοθετηθεί αρχικά από την ισπανική πόλη Βιλαντεκάνς με εταίρους από το Βέλγιο, την Ουγγαρία και την Ελλάδα. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της εμπειρίας, οι εταίροι αποδέχθηκαν την πρόκληση της από κοινού κατάρτισης ενεργειακών σχεδίων για τις πόλεις τους προκειμένου να «αγκαλιάσουν» τους κατοίκους τους και να αντιμετωπίσουν διάφορα άλλα ζητήματα, όπως η ενεργειακή φτώχεια.

Δίνοντας ώθηση στην ήπια αστική κινητικότητα

Στο πλαίσιο της πρόσφατης ανοιχτής πρόσκλησης για συμμετοχή σε Δίκτυα Σχεδιασμού Δράσεων, μεγάλος αριθμός πόλεων εκδήλωσε ενδιαφέρον για συνεργασία σε θέματα αστικής κινητικότητας. Η συγκεκριμένη τάση υπήρξε ιδιαιτέρως ορατή σε μεγάλο αριθμό προτεινόμενων σχεδίων δράσης που δημοσιεύτηκαν στο URBACT’s Partner Search Tool, καθώς επίσης σε ορισμένα δίκτυα που τελικά εγκρίθηκαν. Συνολικά, πέντε συνεργατικά σχήματα θα ασχοληθούν με θέματα αστικής κινητικότητας, την ιδέα της «πόλης των 15 λεπτών», τις δημόσιες συγκοινωνίες και, γενικά, τη βελτίωση της βιωσιμότητας των δημοσίων χώρων. Τέτοιου είδους στόχοι συμβαδίζουν με τον επίσημο στόχο της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής για μια πιο συνδεδεμένη ΕΕ. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά κατά την οποία πόλεις του προγράμματος URBACT ενώνουν δυνάμεις προκειμένου να συγκεντρώσουν έμπνευση, πρακτικές μεθόδους παρέμβασης και μακροπρόθεσμα οράματα σε θέματα αστικής κινητικότητας. Για να αντλήσετε χρήσιμες συμβουλές και σύγχρονες ιδέες μπορείτε να ανατρέξετε στον οδηγό Walk’n Roll του προγράμματος URBACT, ο οποίος αποτελείται από τρία εγχειρίδια με διάφορες ιστορίες και ποικίλα εργαλεία, που απευθύνονται, κυριολεκτικά, σε όλα τα μεγέθη πόλεων.

Υποστηρίζοντας την Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο Πρόγραμμα Συνεργασίας URBACT IV, το εν λόγω πρόγραμμα έχει συμπεριλάβει στις θεματικές του προτεραιότητες την υποστήριξη της πράσινης αστικής μετάβασης. Επιπλέον, αναφέρεται ότι το πρόγραμμα θα στηρίξει και θα συντονίσει συναφείς δράσεις πολιτικής με τον κύριο εταίρο του, την Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία (EUI). Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από την καθοδήγηση του έργου που παράγεται από τα συνεργατικά σχήματα της Αστικής Ατζέντας της ΕΕ, ιδίως στον τομέα των τροφίμων και των πράσινων πόλεων, η EUI διενεργεί προσκλήσεις για την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων.

Τι προβλέπεται για τις πόλεις;

Μέσω των ITN, ανατίθεται στις πόλεις που άντλησαν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος UIA, από το 2016 έως το 2023, ο ρόλος του «Επικεφαλής Εταίρου» (Lead Partner) προκειμένου να μεταφέρουν την εμπειρία, την τεχνογνωσία και τη συμβουλευτική τους σε πόλεις που ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν ένα παρόμοιο έργο. Χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία μεταφοράς καινοτομιών URBACT (Κατανόηση, Προσαρμογή και Επαναχρησιμοποίηση), οι εταίροι των δικτύων θα συμβάλλουν με την εμπλοκή και τη δράση τους στη διαμόρφωση μιας βαθύτερης και τρισδιάστατης κατανόησης της αρχικής πρακτικής των UIA. Σκοπός είναι οι συμμετέχουσες στο εγχείρημα πόλεις να επιτύχουν τη βελτίωση της ικανότητάς τους ως προς τον σχεδιασμό καινοτόμων αστικών λύσεων, με έναν ολοκληρωμένο και συμμετοχικό τρόπο, και να εντοπίζουν πηγές χρηματοδότησης για την υλοποίησή τους.

Για μια χρονική περίοδο άνω των δύο ετών, και μέσω μιας οργανωμένης διαδικασίας ανταλλαγής ιδεών και αμοιβαίας εκμάθησης μεταξύ ομοτίμων, οι εταίροι ενός έργου θα συνεργάζονται μεταξύ τους για την ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου επενδυτικού σχεδίου, στο πλαίσιο της υλοποίησης του έργου καινοτομίας. Αυτό θα επιτευχθεί με την υποστήριξη εμπειρογνωμόνων του προγράμματος URBACT και θα προσδιοριστεί επακριβώς από μια ομάδα εμπλεκομένων τοπικών παραγόντων και φορέων, εντός και εκτός της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη (Τοπική Ομάδα URBACT).

Δοκιμάζοντας στην πράξη τη μεταφορά καινοτομίας

H επανάληψη μιας καινοτομίας δεν είναι ποτέ εύκολη, ωστόσο, μεταξύ των ετών 2021 και 2022, πέντε πιλοτικά δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας ανέλαβαν να θέσουν σε δοκιμή τη μέθοδο μεταφοράς καινοτόμων δράσεων του προγράμματος URBACT. Συνολικά, είκοσι πόλεις έλαβαν μέρος σε αυτά τα πέντε πιλοτικά δίκτυα, σε καθένα από τα οποία τέθηκε επικεφαλής μια πόλη που είχε υλοποιήσει, κατά το πρόσφατο παρελθόν, κάποιο έργο στο πλαίσιο του προγράμματος UIA.

Η τελική αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής απέδειξε την επιτυχία της μεθόδου μεταφοράς καινοτομιών του προγράμματος URBACT, ρίχνοντας παράλληλα φως σε ορισμένα σημαντικά θέματα προς περαιτέρω διερεύνηση:

• Ανάλυση της πρακτικής UIA

Ένα καινοτόμο έργο που προσφέρεται για μεταφορά μπορεί εύκολα να τμηματοποιηθεί. Ειδικότερα, τα έργα του προγράμματος UIA συνιστούν μεγάλες και πολύπλοκες στρατηγικές παρεμβάσεις, σχεδιασμένες για μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Επειδή μια καθολική μεταφορά έργου αποτελεί σπάνια περίπτωση, πιο χρήσιμη αποδεικνύεται η ανάλυση του εκάστοτε έργου στα δομικά του στοιχεία. Στα περισσότερα πιλοτικά δίκτυα, οι εταίροι είχαν στη διάθεσή τους μια προκαθορισμένη λίστα από συστατικά μέρη των υπό μεταφορά έργων, γεγονός το οποίο τους παρείχε τη δυνατότητα να επιλέξουν εκείνα τα μέρη που θεωρούσαν αυτοί ότι θα ταίριαζαν καλύτερα στο δικό τους τοπικό επίπεδο. Μια ανάλυση των υφιστάμενων ευκαιριών και περιορισμών από τον εμπειρογνώμονα του κάθε δικτύου λειτούργησε υποβοηθητικά και καθοδηγητικά ως προς τη λήψη των σωστών αποφάσεων.

Για παράδειγμα, η ολλανδική πόλη του Ρότερνταμ κατάφερε να προσαρμόσει επιτυχώς στις δικές της ανάγκες και προδιαγραφές ένα επενδυτικό σχέδιο που είχε αναπτύξει αρχικά η βρετανική πόλη του Μπέρμιγχαμ, μέσω του δικτύου USE-IT!. Το Ρότερνταμ προσάρμοσε κατάλληλα εργαλεία και μεθόδους που εμπεριέχονταν στο λόγω επενδυτικό σχέδιο προκειμένου να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός κέντρου προμηθειών για γειτονικούς εργατικούς συνεταιρισμούς. Η συμμετοχή στο δίκτυο USE-IT! είχε, επίσης, καίρια επίδραση στη λειτουργία συνεργατικών δομών και σχημάτων στο Ρότερνταμ, δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας μεταξύ του δήμου, του φορέα Voor Goed Agency, που προωθεί την κοινωνική επιχειρηματικότητα, και του φορέα Social Impact Fond Rotterdam, που χρηματοδοτεί επιχειρηματικά σχέδια με κοινωνικά φιλικό πρόσημο.

Παρόλ’ αυτά, η διαδικασία της τμηματοποίησης κατά τη μεταφορά μιας ξένης καλής πρακτικής σε τοπικό επίπεδο συνεπάγεται και ορισμένους κινδύνους. Ειδικότερα, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως απαιτητική η πλήρης κατανόηση από τους εταίρους του δικτύου κάθε συστατικού μέρους ξεχωριστά ενός υπό μεταφορά έργου, εξέλιξη η οποία μπορεί να τους οδηγήσει τελικά στην απόρριψη ενός ή περισσοτέρων δυνητικώς επωφελών δομικών στοιχείων. Για την άμβλυνση του εν λόγω προβλήματος, τα περισσότερα δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας προσέφεραν τη δυνατότητα επιλογής συγκεκριμένων τμημάτων των έργων, αλλά μεταξύ αυτών των τμημάτων συμπεριέλαβαν ένα μέρος το οποίο όλοι οι εταίροι θα συμφωνούσαν να μεταφέρουν.

• Δημιουργώντας εφεδρείες

Η κεντρική ιδέα γύρω από τη σημασία της τμηματοποίησης μεγάλων στρατηγικών έργων και δράσεων καινοτομίας έχει ήδη αναλυθεί επαρκώς. Απλώς μπείτε στη θέση ενός μηχανικού ο οποίος αποσυναρμολογεί μια μηχανή προκειμένου να αντιληφθεί καλύτερα τον τρόπο λειτουργίας όλων των εξαρτημάτων, αρκεί να θυμάστε πού τοποθετείται το κάθε εξάρτημα κατά την επανασυναρμολόγηση.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση χρησιμεύει, επίσης, όταν οι εταίροι του δικτύου μεταφοράς της καινοτομίας δεν έχουν στη διάθεσή τους απαραίτητους χρηματοδοτικούς πόρους. Ως εκ τούτου, μπορούν να επιλέγουν εκείνα τα δομικά στοιχεία του υπό μεταφορά έργου για τα οποία υπάρχει βεβαιότητα ότι μπορούν να ανευρεθούν πόροι. Ο κίνδυνος, ωστόσο, που εγκυμονεί σε αυτήν την περίπτωση έγκειται στο ενδεχόμενο οι εταίροι να επιλέγουν να μεταφέρουν τμήματα του έργου που είναι ευκολότερα, φθηνότερα και πιθανώς λιγότερο καινοτόμα.

Βήματα-κλειδιά στον δρόμο της μεταφοράς

Η μέθοδος μεταφοράς καινοτομιών του προγράμματος URBACT αποτελείται από διάφορα ορόσημα που ανοίγουν τον δρόμο για τη μεταφορά της καινοτομίας. Το πρώτο σημαντικό ορόσημο είναι η μελέτη μεταφοράς. Σε αυτήν περιλαμβάνονται πληροφορίες, δεδομένα και αριθμητικά στοιχεία αναφορικά με τη θεματική του υπό μεταφορά έργου UIA, τα οποία συλλέγονται κατόπιν επισκέψεων σε κάθε πόλη του δικτύου και μέσω συζητήσεων με διοικητικούς παράγοντες της πόλης, εκλεγμένους αξιωματούχους, όπως επίσης με διάφορα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Όλα τα δεδομένα που συγκεντρώνονται και αναλύονται αποτελούν ένα σημείο αναφοράς (γραμμή βάσης) για κάθε πόλη, υποδεικνύοντας παράλληλα τη δυναμική που διαθέτει η καθεμία στο πεδίο της μεταφοράς καινοτομιών, με τα δυνατά αλλά και τα αδύναμα σημεία, τα οποία χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η μελέτη μεταφοράς αποτελεί βασικό κριτήριο για την πρόοδο του εγχειρήματος, όσον αφορά δράσεις του δικτύου και σημεία εκμάθησης, πριν από την πραγματική μεταφορά του καινοτόμου έργου.

Επιπλέον ορόσημα αποτελούν οι δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων, που διοργανώνονται από τη Γραμματεία του URBACT, επιμορφωτικές δράσεις με εργαλεία ή θεματικές συνεδρίες και εκδηλώσεις, όπως είναι το URBACT City Festival, το οποίο συνιστά πηγή έμπνευσης για τις πόλεις.

Τέλος, το πιο χειροπιαστό αποτέλεσμα για κάθε εταίρο ενός καινοτόμου έργου είναι ένα επενδυτικό σχέδιο που περιλαμβάνει όλους τους απαιτούμενους πόρους και όλα τα απαιτούμενα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για την (μερική ή ολική) εφαρμογή της πρακτικής UIA.

Υπάρχουν χρήματα;

Η μεταφορά καινοτόμων αστικών λύσεων πολύ σπάνια αποτελεί μια διαδικασία «αντιγραφής και επικόλλησης» (copy-paste). Απαιτείται, επίσης, ένας ορισμένος βαθμός προσαρμογής και επαναχρησιμοποίησης προκειμένου να επιτευχθεί ένας αληθινός μετασχηματισμός. Η επαναχρησιμοποίηση, ειδικότερα, απαιτεί ανθρώπινους και υλικούς πόρους, σχεδιασμό και, το κυριότερο, χρηματοδότηση.

Ένα νέο χαρακτηριστικό που θα περιληφθεί στα επόμενα δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας είναι η δυνατότητα των πόλεων να δοκιμάσουν την εφαρμογή δράσεων με περιορισμένο προϋπολογισμό προτού τις εντάξουν οριστικά στο επενδυτικό τους σχέδιο.

Στο τέλος της υλοποίησης των πέντε πιλοτικών δικτύων, περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των εταίρων ανέφεραν ότι θα μεταφέρουν τουλάχιστον το 50% της καινοτόμου ιδέας του αρχικού έργου UIA. Η έρευνα έδειξε, επίσης, ότι το 15% των εταίρων είχε ήδη εξασφαλισμένους πόρους για τη χρηματοδότηση της διαδικασίας μεταφοράς, ενώ σχεδόν οι μισοί ήταν βέβαιοι ότι τα σχέδια μεταφοράς τους θα λάμβαναν χρηματοδότηση με το πέρας της εφαρμογής του πιλοτικού σταδίου.

Ενημερωτική ημερίδα με τίτλο «Το URBACT IV και η Νέα Πρόσκληση Σχηματισμού Δικτύων Μεταφοράς Καινοτομίας (ITNs)» πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου στον Κόμβο Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας Innovathens της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων, με διοργανώτρια αρχή την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Σχεδιασμού, της Αξιολόγησης και της Εφαρμογής ΕΣΠΑ (ΕΥΣΣΑΕ) του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Στην εκδήλωση της ΕΥΣΣΑΕ παρευρέθηκαν εκπρόσωποι φορέων και οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς επίσης στελέχη εταιρειών παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για τη διαχείριση αναπτυξιακών προγραμμάτων. Οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να λάβουν εξειδικευμένη και εμπεριστατωμένη πληροφόρηση σχετικά με τις σημαντικές προκλήσεις και ευκαιρίες που προσφέρονται στις ευρωπαϊκές πόλεις μέσα από το συγχρηματοδοτούμενο από εθνικούς και ενωσιακούς πόρους πρόγραμμα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας URBACT IV (2021-2027) αλλά και, ειδικότερα, σχετικά με τη νέα πρόσκληση συμμετοχής και ένταξης στα Δίκτυα Μεταφοράς Καινοτομίας (ITNs), η οποία είναι ανοιχτή αυτήν την περίοδο προς υποβολή αιτήσεων από ενδιαφερόμενους φορείς και τοπικές αρχές στην ιστοσελίδα του URBACT (www.urbact.eu), με καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων την 20^η Μαρτίου 2024.

Την ημερίδα άνοιξε με χαιρετισμό η προϊστάμενη της ΕΥΣΣΑΕ κ. Αργυρώ Ζέρβα, δίνοντας το στίγμα για τις φιλόδοξες προοπτικές που δημιουργούνται, κατά τη νέα προγραμματική περίοδο του URBACT (2021-2027), στους συμμετέχοντες στα ευρωπαϊκά συνεργατικά σχήματα ITNs, όπως επίσης για τον κομβικό και συντονιστικό ρόλο που διαδραματίζει η ΕΥΣΣΑΕ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για την Ελλάδα και την Κύπρο, στο συγκεκριμένο ενωσιακό εγχείρημα για την προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης στην ΕΕ.

Ακολούθως, αναλυτικές πληροφορίες για το πρόγραμμα URBACT IV και κατευθυντήριες γραμμές για τις διαδικαστικές προϋποθέσεις και τους όρους συμμετοχής στη νέα πρόσκληση σχηματισμού Δικτύων Μεταφοράς Καινοτομίας έδωσαν με τις εισηγήσεις τους η κ. Ματθίλδη Κωνσταντοπούλου, εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Επιτροπή Παρακολούθησης URBACT, και η κ. Μαρία Παπουτσή, στέλεχος της ΕΥΣΣΑΕ και Εθνικό Σημείο Επαφής URBACT για την Ελλάδα και την Κύπρο. Όπως χαρακτηριστικά τόνισαν και οι δύο ομιλήτριες, αποστολή του προγράμματος URBACT IV, και ειδικότερα των εταιρικών σχημάτων ITNs, αποτελεί η χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πόλεων στο πλαίσιο ενός μηχανισμού μεταφοράς, διάδοσης, διάχυσης και ανταλλαγής καλών πρακτικών και καινοτόμων ιδεών, που υλοποιήθηκαν με επιτυχία στο παρελθόν από πόλεις που συμμετείχαν σε έργα Αστικών Καινοτόμων Δράσεων (UIA) και οι οποίες προορίζονται πλέον να ηγηθούν των νέων δικτύων ITNs ως επικεφαλής εταίροι.

Ειδικότερα, η κ. Κωνσταντοπούλου αναφέρθηκε στις καινοτομίες του νέου προγράμματος URBACT, όπως είναι η συμμετοχή σε αυτό προενταξιακών χωρών (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία), η συμπληρωματικότητα δράσεων μεταξύ του URBACT IV και της Ευρωπαϊκής Αστικής Πρωτοβουλίας (EUI), η ενίσχυση του ρόλου των Εθνικών Σημείων Επαφής URBACT καθώς και η συνεργασία/ανάληψη του Εθνικού Σημείου Επαφής Αστικών Θεμάτων της EUI. Τόνισε, επίσης, τη σημασία της κεφαλαιοποίησης της τεχνογνωσίας που έχει παραχθεί διαχρονικά από την υλοποίηση προηγούμενων προγραμμάτων URBACT (από το 2002 έως το 2020) προκειμένου οι ευρωπαϊκές πόλεις να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις νέες κοινωνικές προκλήσεις και τάσεις για πιο δίκαιες, πιο πράσινες, πιο έξυπνες και πιο παραγωγικές και ανθεκτικές πόλεις. Εν συνεχεία, παρουσίασε τους επίσημους στόχους του προγράμματος URBACT IV, προτεινόμενες δράσεις για την επίτευξη των εν λόγω στόχων, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, με όλες τις προσκλήσεις σχηματισμού θεματικών δικτύων (APN, TN, ITN), τις δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων και δεξιοτήτων και τις εορταστικές εκδηλώσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις από τις αρχές του 2023 έως τα μέσα του 2029, όπως επίσης τον συνολικό προϋπολογισμό που θα χρηματοδοτήσει την εκτέλεση του προγράμματος, ύψους 108.063.537 ευρώ (άθροισμα κοινοτικής και εθνικής συμμετοχής).

Από την πλευρά της, η κ. Παπουτσή επεσήμανε την καινοτόμο μεθοδολογία του νέου URBACT, η οποία δομείται επάνω σε τρεις άξονες λειτουργίας, και πιο συγκεκριμένα στη δικτύωση ανάμεσα σε πόλεις και λοιπούς άλλους ενδιαφερόμενους φορείς και οργανισμούς διακυβέρνησης, την ανάπτυξη ικανοτήτων, μέσω της δημιουργίας κοινοτήτων πρακτικής και μάθησης, την επικοινωνία και τον διαμοιρασμό της γνώσης, μέσω μηχανισμών πρόληψης, ενημέρωσης και διάδοσης πληροφοριών. Όπως τόνισε, με τη μέθοδο του URBACT IV εισάγεται μια ολοκληρωμένη τεχνική προσέγγιση για την προαγωγή της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, προωθείται η έμπρακτη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών στις δράσεις του προγράμματος και η ουσιαστική ενεργοποίηση των δυνητικών δικαιούχων και των πολιτών, ενισχύονται οι διακρατικές ανταλλαγές μέσω της στενής διασύνδεσης των πόλεων και των αμοιβαίων μαθησιακών διαδικασιών από ομοτίμους, ενώ παρέχεται, επίσης, τεχνική υποστήριξη στους τομείς του σχεδιασμού, της εφαρμογής και της ανάπτυξης μέτρων δημόσιας πολιτικής για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη με εμπειρογνώμονες δικτύων, σύγχρονες μεθόδους και εργαλεία αιχμής και διαδικασίες εκμάθησης στην πράξη.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν οι προτάσεις των επικεφαλής εταίρων για τον σχηματισμό των νέων Δικτύων Μεταφοράς Καινοτομίας. Πρόκειται για 22 ευρωπαϊκές πόλεις που πραγματοποίησαν μία καινοτόμο δράση του προγράμματος UIA, την περίοδο 2014-2020, και οι οποίες έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να ηγηθούν ενός δικτύου ITN, σε θεματικές κατηγορίες όπως η ενσωμάτωση μεταναστών και προσφύγων, η στέγαση, η ψηφιακή μετάβαση, η πολιτιστική κληρονομιά, η αστική φτώχεια, η βιώσιμη χρήση γης (φυσικές λύσεις), η κυκλική οικονομία, κ.ά. Μεταξύ των 22 ευρωπαϊκών πόλεων που προτίθενται να ηγηθούν ενός δικτύου ITN είναι και η πόλη του Πειραιά, η οποία ολοκλήρωσε πρόσφατα με επιτυχία την καινοτόμο δράση με τίτλο «BeSecure-FeelSecure» (BFSF), ένα συγχρηματοδοτούμενο αναπτυξιακό έργο που αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός ενιαίου πλαισίου φυσικής και ψηφιακής ασφάλειας με στόχο τη μείωση της τοπικής εγκληματικότητας, ούτως ώστε ο Πειραιάς να γίνει μια πόλη ασφαλέστερη για τους δημότες και τους επισκέπτες του και να αποτελέσει έναν ελκυστικότερο τουριστικό προορισμό.

Επιπλέον, παρουσιάστηκαν εμπειρικά παραδείγματα από τα πιλοτικά δίκτυα ITNs που υλοποιήθηκαν κατά την περασμένη προγραμματική περίοδο (2014-2020), όπως το δίκτυο έξυπνης εξειδίκευσης για τη βιομηχανική και ψηφιακή μετάβαση «As transfer», με επικεφαλής εταίρο την ισπανική πόλη του Μπιλμπάο, το δίκτυο απελευθέρωσης της κοινωνικής και οικονομικής καινοτομίας «Use it», με επικεφαλής εταίρο τη βρετανική πόλη του Μπέρμιγχαμ, το δίκτυο καινοτόμων προσεγγίσεων σε περιαστικές αγροτικές περιοχές «Next Agri», με επικεφαλής εταίρο την ιταλική πόλη του Μιλάνο, και το δίκτυο καινοτόμου τοπικής σύμπραξης δημοσίου τομέα, ιδιωτικού τομέα και πολιτών για την ενεργειακή διακυβέρνηση «Vilawatt», με επικεφαλής εταίρο την ισπανική πόλη του Βιλαντεκάνς και συμμετέχοντα εταίρο στο δίκτυο, από πλευράς Ελλάδας, τον δήμο Τρικάλων.

Στο τέλος της εκδήλωσης, το Εθνικό Σημείο Επαφής URBACT για την Ελλάδα και την Κύπρο προσέφεραν πρακτικές οδηγίες και χρηστικές συμβουλές προς τους ενδιαφερόμενους σχετικά με τη δομή και τη λειτουργία των δικτύων ITNs στο πλαίσιο της τρέχουσας πρόσκλησης, τη διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος και συμμετοχής σε αυτά καθώς και τις προϋποθέσεις ένταξης των τοπικών έργων και δράσεων καινοτομίας σε καθεστώς χρηματοδότησης. Πιο συγκεκριμένα, δόθηκαν αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής αιτήσεων, το πλάνο σχεδιασμού και υλοποίησης δράσεων των δικτύων (μια πορεία 24 μηνών, 8 τριμήνων και 3 σταδίων εφαρμογής, από τον Σεπτέμβριο του 2024 έως τον Αύγουστο του 2026), τη διαδικασία εύρεσης επικεφαλής εμπειρογνώμονα δικτύου, τη διάρθρωση των εταιρικών σχημάτων (5-7 εταίροι ανά σχήμα) και τα κριτήρια επιλεξιμότητας και αξιολόγησης των προτάσεων για τη σύσταση των δικτύων μεταφοράς καινοτομίας, τους κύριους δικαιούχους φορείς του προγράμματος (πόλεις, περιφέρεις, δήμοι, πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα, κ.ά.) και τις θεματικές κατηγορίες πάνω στις οποίες δύνανται να δραστηριοποιηθούν (π.χ. πράσινη μετάβαση, ισότητα των φύλων, ψηφιακός μετασχηματισμός), τους οικονομικούς πόρους για την υποστήριξη της λειτουργίας των δικτύων (έως 550.000 ευρώ ο διαθέσιμος προϋπολογισμός ανά δίκτυο, συμπεριλαμβανομένης της εθνικής χρηματοδότησης), όπως επίσης τη διαδικασία ελέγχου, πιστοποίησης και επαλήθευσης των δαπανών των φορέων από την Ειδική Υπηρεσία «Αρχή Πιστοποίησης και Εξακρίβωσης Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων» του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.